دانشگاه های ایران به روایت آمار و ارقام
به گزارش مجله نماشو، طی سال های اخیر پدیده مدرک گرایی روز به روز در جامعه ما شیوع پیدا نموده، بطوریکه رشد قارچ گونه مراکز و واحدهای دانشگاهی که از آنها به عنوان کارخانه فراوری مدرک یاد می گردد، در کشور ما بسیار مشهود بوده است. همه اینها در حالی است که آمار بالای بیکاری در بین فارغ التحصیلان طی این سال ها نشان داده افزایش تعداد دانشگاه ها کمکی به حل معضل اشتغال در کشور ننموده است!
به گزارش خبرنگاران، رشد و توسعه هر جامعه ای بدون توجه به علم، دانش و آموزش امکانپذیر نخواهد بود و یقیناً دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در این زمینه نقش اساسی و کلیدی ایفا می نمایند، اما هر توسعه ای بدون توجه به استانداردها و زیرساخت های موجود در جامعه می تواند آسیب زا باشد. آنالیز کلی از آمار دانشگاه هاو دانشجویان موجود در کشور نشان دهنده این موضوع است که گسترش بی رویه مراکز آموزش عالی طی سال های اخیر نه تنها کمکی به رشد علمی و حل معضلات جامعه بخصوص اشتغال ننموده است بلکه خود موجب ایجاد معضلات جدیدی نظیر شکل دهی پدیده جایگاه خالی، افت کیفیت آموزش، افزایش تعداد فارغ التحصیلان بیکار، بالا رفتن سطح توقعات فارغ التحصیلان، اتلاف مبلغ هنگفتی از بودجه کشور و معضلاتی از این قبیل شده است.
بنا به آخرین گزارش موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم که در اختیار خبرنگاران قرار گرفته، در ایران 2569 دانشگاه در کشور وجود دارد که از این میان تعداد 530 واحد سهم دانشگاه آزاد بوده، 309 موسسه غیرانتفاعی، 170 مرکز فنی حرفه ای، 466 مرکز پیغام نور، 953 واحد علمی کاربردی و 141 دانشگاه دولتی(وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) در 31 استان کشور ثبت شده است.
| نوع وابستگی | تعداد |
| وزارت علوم، تحقیقات و فناوری | 141 |
| دانشگاه پیغام نور | 466 |
| دانشگاه علمی و کاربردی | 953 |
| موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی و غیردولتی | 309 |
| دانشگاه آزاد اسلامی | 530 |
| دانشگاه فنی و حرفه ای | 170 |
بر اساس آمار موسسه فوق، تعداد 3 میلیون و 794 هزار و 420 دانشجو در دانشگاه های کشور مشغول تحصیل هستند که از این تعداد یک میلیون و 723 هزار و 269 نفر زن و 2 میلیون و 71 هزار و 151 دانشجو مرد هستند و همچنین از کل جمعیت دانشجویی کشور، تعداد 1 میلیون و 550 هزار و 70 دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی، 339 هزار و 325 دانشجو در موسسات آموزش عالی غیر دولتی و غیر انتفاعی، 197 هزار و 305 دانشجو در دانشگاه فنی حرفه ای، 473 هزار و 798 دانشجو در دانشگاه علمی - کاربردی، 546 هزار و 886 نفر در دانشگاه پیغام نور و 687 هزار و 36 دانشجو در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشغول تحصیل هستند.
| نوع وابستگی | زن | مرد | جمع |
| وزارت علوم، تحقیقات و فناوری | 357255 | 329781 | 687036 |
| دانشگاه پیغام نور | 353021 | 193865 | 546886 |
| دانشگاه جامع علمی کاربردی | 153733 | 320065 | 473798 |
| دانشگاه فنی و حرفه ای | 60418 | 136887 | 197305 |
| موسسات آموزش عالی غیردولتی-غیرانتفاعی | 161525 | 177800 | 339325 |
| دانشگاه آزاد اسلامی | 637317 | 912753 | 1550070 |
| جمع کل | 1723269 | 2071151 | 3794420 |
بر اساس گزارش اعلام شده موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، استان های کردستان، ایلام، چهارمحال بختیاری و زنجان کمترین و استان هایی نظیر تهران، آذربایجان شرقی، فارس و خراسان رضوی بیشترین تعداد مراکز و واحد دانشگاهی را دارند. آمار دقیق تعداد مراکز دانشگاهی استان های مختلف در جدول زیر قابل مشاهده است.
تعداد واحدهای دانشگاهی به تفکیک استان سال تحصیلی 96-95
| استان | دولتی | پیغام نور | علمی کاربردی | آزاد | غیرانتفاعی | فنی حرفه ای |
| آذربایجان شرقی | 8 | 26 | 37 | 48 | 12 | 8 |
| آذربایجان غربی | 3 | 19 | 24 | 21 | 11 | 4 |
| اردبیل | 1 | 12 | 20 | 16 | 3 | 3 |
| اصفهان | 7 | 40 | 43 | 34 | 30 | 12 |
| البرز | 5 | 8 | 39 | 6 | 2 | 2 |
| ایلام | 1 | 9 | 13 | 8 | 2 | 2 |
| بوشهر | 1 | 11 | 20 | 12 | 3 | 2 |
| تهران | 29 | 17 | 188 | 48 | 22 | 8 |
| چهارمحال وبختیاری | 1 | 11 | 14 | 5 | 1 | 5 |
| خراسان جنوبی | 3 | 12 | 16 | 8 | 2 | 5 |
| خراسان رضوی | 11 | 27 | 62 | 24 | 33 | 11 |
| خراسان شمالی | 4 | 8 | 12 | 6 | 3 | 5 |
| خوزستان | 7 | 30 | 33 | 29 | 7 | 5 |
| زنجان | 2 | 8 | 19 | 10 | 4 | 2 |
| سمنان | 6 | 8 | 20 | 9 | 11 | 4 |
| سیستان وبلوچستان | 5 | 10 | 29 | 11 | 7 | 4 |
| فارس | 14 | 39 | 42 | 52 | 10 | 13 |
| قزوین | 2 | 8 | 14 | 11 | 22 | 2 |
| قم | 5 | 3 | 18 | 2 | 12 | 2 |
| کردستان | 1 | 9 | 21 | 7 | 4 | 3 |
| کرمان | 8 | 28 | 37 | 18 | 11 | 12 |
| کرمانشاه | 2 | 14 | 21 | 13 | 4 | 4 |
| کهگیلویه وبوبراحمد | 1 | 9 | 12 | 6 | 2 | 2 |
| گلستان | 3 | 12 | 19 | 15 | 14 | 5 |
| گیلان | 2 | 19 | 29 | 24 | 17 | 7 |
| لرستان | 2 | 9 | 31 | 11 | 5 | 5 |
| مازندران | 7 | 17 | 36 | 24 | 42 | 11 |
| مرکزی | 4 | 11 | 22 | 19 | 9 | 4 |
| هرمزگان | 4 | 13 | 20 | 21 | 2 | 3 |
| همدان | 5 | 11 | 19 | 14 | 7 | 6 |
| یزد | 3 | 9 | 23 | 13 | 4 | 9 |
بر اساس گزارش آماری وزارت علوم، تعداد دانشجویان دوره کاردانی سال 96، 3324 نفر در دو دوره روزانه و شبانه است و این آمار در دوره کارشناسی 427 هزار و 483 دانشجو می باشد.
در واقع در حال حاضر 500 هزار و 89 دانشجوی کارشناسی و دو دانشجوی کاردانی در دانشگاه پیغام نور، 210 هزار و 442 دانشجوی کارشناسی و 263 هزار و 305 دانشجوی کاردانی در دانشگاه جامع علمی - کاربردی، تعداد 39 هزار و 372 دانشجوی کارشناسی و 157 هزار و 933 دانشجوی کاردانی در دانشگاه فنی حرفه ای، 213 هزار و 440 دانشجو در دوره کارشناسی، 56 هزار و 828 دانشجو در دوره کاردانی در موسسات آموزش عالی غیر انتفاعی و غیر دولتی، 785 هزار و 486 دانشجوی کارشناسی و 258 هزار و 832 دانشجوی کاردانی در دانشگاه آزاد مشغول تحصیل هستند.
به طور کلی تعداد 740 هزار و 224 دانشجوی کاردانی و 2 میلیون و 176 هزار و 312 دانشجوی دوره کارشناسی، تعداد 193 هزار و 511 دانشجوی دوره کارشناسی ارشد، 115 هزار و 608 دانشجوی دوره دکتری تخصصی، 29 هزار و 740 دانشجوی دکتری عمومی (حرفه ای) در دانشگاه های وزارت علوم مشغول تحصیل هستند.
همچنین تعداد 45 هزار و 107 دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشگاه پیغام نور، 66 هزار و 867 در دانشگاه ها و موسسات غیر انتفاعی و 427 هزار نفر نیز در دانشگاه آزاد وجود دارد. تعداد 3 هزار و 666 دانشجوی دکتری عمومی، 59 هزار و 52 دانشجوی دکتری تخصصی در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، 1688 دانشجوی دکتری تخصصی در دانشگاه پیغام نور، 2 هزار و 190 دانشجوی دکتری تخصصی در موسسات آموزش عالی غیر دولتی و غیر انتفاعی، 26 هزار و 74 دانشجوی دکتری عمومی و 52 هزار و 678 دانشجوی دکتری تخصصی در کشور مشغول تحصیل هستند.
رشد قارچ گونه دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در کشور در حالی اجرا شده است که تعداد متقاضیان دانشگاه ها سال به سال کاهش پیدا می نماید، در همین رابطه دکتر مجتبی شریعتی نیاسر معاون آموزشی وزارت علوم گفت: دانشگاه های دولتی 64 درصد، غیر انتفاعی 6.4 درصد، پیغام نور 27درصد کاهش پذیرش دانشجو داشته اند.
وی در ادامه همچنین به رشد بی رویه دانشگاه ها در دولت نهم و دهم اشاره نمود و گفت: از سال 84 و با شروع دولت نهم سیر افزایشی فزاینده غیر قابل باور و غیرمنطقی را در پذیرش دانشجو شاهد بودیم. به عنوان نمونه از 44 موسسه غیر انتفاعی به 340 موسسه غیرانتفاعی در کشور رسیدیم که البته سال 92 ترمز را کشیدیم و جلوی رشد موسسات غیر انتفاعی را گرفتیم و در این دوره هیچگونه مجوز تاسیس موسسه غیرانتفاعی داده نشد مگر با اجازه شورای عالی انقلاب فرهنگی که نهاد بالادستی است.
| نوع وابستگی | کاردانی | کارشناسی | کارشناسی ارشد | دکتری حرفه ای | دکتری تخصصی | تعداد |
| وزارت علوم | 3324 | 427483 | 193511 | 3666 | 59052 | 687036 |
| دانشگاه پیغام نور | 2 | 500089 | 45107 | 0 | 1688 | 546886 |
| علمی کاربردی | 263305 | 210442 | 51 | 0 | 0 | 473798 |
| فنی و حرفه ای | 157933 | 39372 | 0 | 0 | 0 | 197305 |
| غیرانتفاعی | 56828 | 213440 | 66867 | 0 | 2190 | 339325 |
| آزاد | 258832 | 785486 | 427000 | 26074 | 52678 | 1550070 |
| جمع کل | 740224 | 2176312 | 732536 | 29740 | 115608 | 3794420 |
این تعداد دانشجو و دانشگاه ها در ایران در حالی است که بر اساس آمار مؤسس پایگاه استنادی علوم دنیا اسلام (ISC) در دو سال گذشته، ایران با 51 هزار و 600 دانشجوی اعزامی بعد از کشورهای چین، هند، کره جنوبی، آلمان، عربستان، فرانسه، آمریکا، مالزی و ویتنام جزو 10 کشور اول اعزام نماینده دانشجو به دانشگاه های خارج قرار گرفته است و آمریکا به عنوان اولین کشور جذب دانشجویان بین المللی قرار گرفته است. همچنین امارات متحده عربی در جذب دانشجویان از کشورهای منطقه به عنوان سومین مقصد، جایگزین انگلستان شده است.
| ردیف | کشورهای اعزام نماینده دانشجو | تعداد دانشجویان اعزام شده |
| 1 | چین | 694 هزار و 400 دانشجو |
| 2 | هند | 189 هزار و 500 دانشجو |
| 3 | کره جنوبی | 123 هزا رو 700 دانشجو |
| 4 | آلمان | 117 هزار و 600 دانشجو |
| 5 | عربستان | 62 هزار و500 دانشجو |
| 6 | فرانسه | 62 هزار 400 دانشجو |
| 7 | آمریکا | 58 هزار و 100 دانشجو |
| 8 | مالزی | 55 هزار و 600 دانشجو |
| 9 | ویتنام | 53 هزار و 800 دانشجو |
| 10 | ایران | 51 هزار و 600 دانشجو |
بنا به تازه ترین اعلام مؤسسه اسپانیایی CISC که از بزرگترین بدنه تحقیقات عمومی اسپانیا و از زیرمجموعه های آموزش و پرورش این کشور به شمار می آید، تعداد دانشگاه ها در اغلب کشورهای پیشرفته دنیا زیر 500 دانشگاه است به طوری که آلمان 412، انگلیس 291، کانادا 329، ایتالیا 236 و هلند 423 دانشگاه دارند و بعضی کشورهای اروپایی نظیر نروژ، سوئد، دانمارک، فنلاند و ... زیر 100 دانشگاه تأسیس نموده اند. این آمار درباره کشورهای پیشرفته آسیایی مانند سنگاپور و کره جنوبی نیز تکرار می گردد و تنها ژاپن است که کمی پا را فراتر از این قاعده گذاشته و 987 دانشگاه دارد. شمار دانشگاه ها در استرالیا و نیوزیلند نیز مانند سایر کشورهای توسعه یافته دنیا رقمی زیر 500 است و چین تنها 2 هزار و 310 و هند 4 هزار و 4 دانشگاه دایر نموده است.
این مؤسسه در آخرین گزارش خود که اخیراً منتشر شده، اعلام نموده است، آمریکا با حدود 323 میلیون نفر جمعیت، 3 هزار و 280 دانشگاه دارد. از این میان 59 دانشگاه ایالات متحده جزو 100 دانشگاه برتر دنیا هستند و در واقع حدود 60 درصد برترین دانشگاه های دنیا آمریکایی هستند. چین با یک میلیارد و 397 میلیون نفر جمعیت تنها 2 هزار و 310 دانشگاه دارد و هند با جمعیت یک میلیارد و 274 میلیون نفری 4 هزار و 4 دانشگاه دایر نموده است.
به گزارش خبرنگاران، اگر چه رشد کمی و بی رویه دانشگاه های کشور در سال های قبل از 92 یعنی در دولت نهم و دهم بدون آینده پژوهی دقیق و تامین زیرساخت های لازم صورت گرفت، به گونه ای که تعداد مراکز دانشگاهی و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم با رشد دو برابری از 1300 مرکز در سال 1384 به دو هزار و 504 مرکز در خاتمه دوره دولت دهم افزایش یافت و همچنین تعداد دانشجویان کشور از دو میلیون و 400 هزار با افزایش بیش از دو برابری به بیش از چهار میلیون و نیم در سال 92 رسید، اما آسیب ها و تبعات ناشی از این تصمیمات عجولانه، ناگهانی و بی تدبیرانه در عرصه علم آموزش کشور امروزه و باگذشت چندین سال گریبان گیر جامعه شده است.
در واقع بسیاری از ظرفیت ها و هزینه های ایجاد شده در بدنه آموزشی کشور در عمل کارایی ندارد و این مراکز بعد از گذشت چند دهه نه تنها کمکی به برطرف معضلات جامعه ننموده است بلکه خود به معضل اصلی در کشور نیز تبدیل شده است، بطوریکه در حال حاضر از یک سو شاهد افزایش آمار بیکاری در بین فارغ التحصیلان دانشگاهی هستیم و از سوی دیگر جایگاه های خالی از دانشجو، سالیانه بودجه هنگفتی از سرمایه کشور را می بلعند. در شرایط فعلی ارائه راهکاری از سوی مسئولان برای ساماندهی و کاهش هزینه هایی که این معضل به کشور تحمیل می نماید، ضروری می رسد.
منبع: خبرگزاری ایسنا