روش های مصرف یا استعمال داروها - مجله نماشو

نویسنده: دکتر سید ذبیح الله حسن زاده

محصولات و فرآورده های دارویی به روش های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند البته یک دارو می تواند به چند شکل استفاده شود و گاهی فقط روش منحصر به فردی در مصرف یک دارو وجود دارد. راه های استفاده از داروها:

1- روش خوراکی؛ 2- راه تزریقی که شامل تزریق عضلانی، زیر جلدی، موضعی، داخل مفصلی و وریدی می باشد؛ 3- راه تنفسی (اسپری)؛ 4- مقعدی (شیاف)؛ 5- قطره های چشمی- گوشی، داخل بینی؛ 6- داخل واژن (دستگاه تناسلی زنان) و 7- زیر زبانی.

تزریقات عضلانی (IM):

به طور عمده با سرنگ های شماره 20 تا 23 و با زاویه 90 درجه انجام می شود. هرچند تزریقات عضلانی به طور شایع در عضلات ناحیه باسن (گلوتئوس ها) صورت می گیرد ولی در عضلات دلتوئید (شانه) و رانی (واستوس خارجی) قابل انجام است. روش کار:

2- دارو را با سر سوزن مناسب از آمپول بکشید.

3- محل تشریحی (آناتومیک) تزریق را تعیین نمایید.

4- هر باسن به 4 قسمت از یک دایره تبدیل می شود که قسمت فوقانی و خارجی، ناحیه تزریق است.

4- بیمار را در شرایطی مناسب قرار دهید.

5- با استفاده از پنبه آغشته به الکل محل تزریق را تمیز کنید.

6- پوست محل تزریق را با 2 انگشت دست چپ گرفته و بالا بیاورید سپس با زاویه 90 درجه تزریق کنید.

7- سر سوزن باید سریع وارد عضله شود. همیشه پس از ورود سر سوزن پونکسیون کنید تا مطمئن شوید که به داخل رگی تزریق نکرده اید.

8- پس از تزریق سوزن را به سرعت خارج کرده و با پنبه الکل محل تزریق را به آهستگی ماساژ دهید.

9- تزریق داروها در بچه ها در قدام عضله ران و یا واکسن ها در عضله دلتوئید بازو و شانه صورت می گیرد.

10- عدم دقت در تعیین محل آناتومیک تزریق، فاجعه آفرین خواهد بود و می تواند با ضایعات عصبی- عروقی و .... همراه باشد.

داروهای بسیاری مثل هپارین، انسولین و .... به صورت زیر جلدی تزریق می شوند....

نوع تزریق	مقدار سر سوزن	حجم قابل تزریق
عضلانی (IM)	20 تا 23	1 تا 5 سی سی
عضلانی دلتوئید	23 تا 25	5/0 تا 2 سی سی
اینترادرمال (ID)	26 تا 27	1/0 سی سی
زیر پوستی (SC)	25 تا 27	5/0 سی سی

جدول تزریقات

تزریقات زیر جلدی:

1) با سرنگ های شماره 25 تا 27 انجام شود.

2) داروی موردنظر را باید با سر سوزن مناسب به داخل سرنگ کشید.

3) محل مناسب برای تزریق را انتخاب کنید.

4) با پنبه الکل ضد عفونی محل را ضدعفونی کنید.

5) در افراد چاق، سوزن را با زاویه 90 درجه و در افراد لاغر، پوست محل تزریق را با 2 انگشت بگیرید و با زاویه 45 درجه وارد کنید.

6) پس از ورود پونکسیون نکنید تا از عدم ورود سوزن به داخل عروق مطمئن شوید.

7) سر سوزن را پس از تزریق سریع خارج کنید.

8) به آرامی با پنبه الکل محل تزریق را ماساژ دهید.

داروهای چشمی- گوشی

قطره های چشمی:

در حالی که بیمار به بالا نگاه می کند پلک زیرین را به پایین بکشید و قطره چکان (اپلیکاتور) را نزدیک کنید و در گوشه چشم بچکانید. از قرار دادن قطره چکان مستقیماً روی پلک خودداری کنید و پلک را به آرامی رها کنید.

پماد چشمی:

مثل تکنیک بالا عمل کنید و لایه نازکی از پماد را داخل پلک تحتانی قرار دهید.

قطره گوشی:

به بیمار توصیه کنید روی گوش مقابل بخوابد. در بچه ها، لاله گوش را به پایین و عقب بکشید و در بزرگترها لاله گوش را به بالا و عقب بکشید. از تماس قطره چکان با گوش پرهیز کنید. بهتر است بیمار 1 تا 2 دقیقه در همین شرایط بخوابد.

ارجح است که قطره گوشی سرد نباشد.

راه های دیگر استفاده از دارو

1) اسپری تنفسی، 2) اسپری بینی، 3) قطره بینی، 4) داخل واژن، 5) شیاف و 6) قرص زیر زبانی.

اسپری تنفسی:

داروهای بیماران آسمی اغلب به صورت اسپری استفاده می شوند. اسپری را در فاصله 2/5 سانتی متری دهان قرار دهید، پس از یک دم عمیق و بازدم عمیق، اسپری را در مقابل دهان آماده کنید فشار کنید و همزمان با زدن اسپری تنفس (دم عمیق) را انجام دهید.

اسپری بینی:

نوک اسپری را وارد بینی کنید. با فشار روی محفظه اسپری میزان لازم دارو وارد بینی می شود.

قطره بینی:

بهتر است بینی بیمار را تمیز کنید و در حالت خوابیده به پشت در حالی که سر بیمار کمی به طرف عقب خم شده است، دارو را وارد بینی کنید و 1 تا 2 دقیقه در همین حالت او را نگهدارید. قطره چکان را باید پس از هر بار استفاده با آب شست.

داخل واژن:

در صورتی که بیمار خودش بخواهد از این روش استفاده کند باید دراز بکشد، اپلیکاتور را به آرامی وارد واژه کند و سپس دسته اپلیکاتور را به داخل فشار دهد.

شیاف:

برای استفاده آسانتر بهتر است از ژل های نرم کننده (لوبریکانت) به همراه شیاف بهره بگیرید. به آرامی شیاف را وارد مقعد کنید تا 2/5 سانتی متر بالاتر از اسفنکتر داخلی مقعد قرار گیرد. بهترین شرایط، خوابیدن به پهلو است.

قرص زیر زبانی:

قرص های قلبی مخصوص را در گوشه دهان، بین گونه و دندان قرار دهید تا مواد آن آهسته آزاد و جذب شود.

منبع مقاله :

حسن زاده، سید ذبیح الله؛ (1343)، فرهنگ دارویی خانواده، تهران: گلپا، چاپ سیزدهم.

/ج

منبع: راسخون