تأثیر تهدید کلیشه بر عملکرد زنان؛ از رانندگی پراسترس تا حضور کمرنگ در رشته های مهندسی - مجله نماشو

در این مقاله به آنالیز چیستی تهدید کلیشه، تأثیرات منفی آن بر عملکرد زنان، آنالیز تهدید کلیشه از نگاه علمی و توصیه هایی برای شکستن کلیشه های جنسیتی می پردازیم. در ادامه با خبرنگاران مگ همراه باشید.

تهدید کلیشه چیست؟

در بسیاری از کشورهای اروپایی، همچنان نسبت زنانی که در رشته های STEM مشغول به کار هستند (STEM مخفف رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات است) به میزان نگران نماینده ای پایین است. این مسأله به ویژه در مشاغل مربوط به حوزه های فناوری و مهندسی چشمگیرتر است. در دهه های گذشته، نسبت حضور زنان در این رشته ها ثابت باقی مانده است؛ به طوری که این نسبت در اتحادیه اروپا تقریبا 25 درصد و در آلمان تقریبا 18 درصد است.

بسیاری از افراد علت این موضوع را تهدید کلیشه و تبعیض جنسیتی ناآشکار یا پنهان می دانند. حتما شما هم جملاتی مثل زن ها بلد نیستند رانندگی نمایند، یا پسرها در ریاضیات قوی تر از دختران هستند و چیزهایی از این دست را شنیده اید. این اصطلاحات رایج همواره تأثیرات مخربی بر عملکرد زنان داشته اند.

منظور از تهدید کلیشه شکلی از اضطراب است که به دلیل تعلق افراد به شرایط خاص، طبقه اجتماعی، مرتبه شغلی، معلولیت، بیماری، سطح تحصیلات یا جنسیت باعث کاهش عملکرد می شود. در بسیاری از موارد زنان به دلیل تهدید کلیشه، خود را از فعالیت های مهم اجتماعی محروم می نمایند و خود را لایق این گونه فعالیت ها نمی دانند.

• قوانین جدید اسکار در راستای حمایت از زنان و اقلیت های نژادی

عواقب مخرب تهدید کلیشه بر تضعیف عملکرد زنان

متأسفانه در بسیاری از جوامع در حال توسعه و حتی پیشرفته، نگاه نقادانه و ظاهربین مردان نسبت به زنان، ریشه در باورهای متعصبانه و عمیق دارد. به طور کلی این طرز فکر جنسیت زده تبعات جبران ناپذیری در زندگی فردی و اجتماعی زنان دارد که ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم؛

1. تهدید کلیشه و رانندگی زنان

ترس از رانندگی مسئله ای است که خیلی از زنان با آن دست وپنجه نرم می نمایند که یک دلیل آن فشارهای روانی است که از سمت مردان به آن ها وارد می شود. بر خلاف باور عموم، تحقیقات نشان می دهند که مردان بیشتر از زنان قوانین رانندگی را زیر پا می گذارند و آمار تصادفات در مردان بسیار بیشتر از زنان است. البته این مسأله بسیار منطقی به نظر می آید، چون هورمون تستوسترون در مردها باعث افزایش ریسک پذیری در آن ها می شود.

شاید ریشه روانشناختی کلیشه های موجود در ارتباط با رانندگی زنان در این است که مردان، به دلیل رانندگی آرام و محتاطانه زنان اذیت می شوند. هر چقدر این حس ناامیدی بیشتر می شود، مردان بیشتر سعی می نمایند با استفاده از جوک های نامناسب درباره مهارت های رانندگی زنان، این حس ناامیدی را تخلیه نمایند.

با توجه به این تفکر قالبی، همواره چشم های زیادی روی رانندگی زنان متمرکز می شود و این مسأله باعث می شود آن ها نتوانند رانندگی کردن را به صورت ناخودمطلع انجام دهند. در چنین مواقعی آن ها مدام از ضمیر خودمطلع خود برای رانندگی استفاده می نمایند و همین موضوع باعث به وجود آمدن مسائل ناخواسته می شود.

• همه چیز درباره فوبیا؛ تشخیص، درمان و لیست عجیب ترین انواع فوبیا

2. انحصاری شدن زمینه های تحصیلی

معمولا تعداد زیادی از مردان، حضور زنان در برخی از رشته ها را انتقاد نموده اند و سعی می نمایند تصویر نامطلوبی از این رشته ها در ذهن زنان ایجاد نمایند. بسیاری از افراد رشته هایی مثل معدن، مکانیک، ریاضی و… را رشته های مردانه تلقی می نمایند. با توجه به چنین تصوری تعداد زیادی از زنان برخلاف میل باطنی یا استعداد خود، از انتخاب این رشته ها منصرف می شوند.

3. تضعیف عملکرد زنان در مباحثه و مذاکره

نتایج یک مطالعه که بر روی فارغ التحصیلان ارشد رشته کسب و کار (Business) انجام شد نشان می دهد که 57 درصد از فارغ التحصیلان مرد بر سر میزان اولین حقوق خود مذاکره می نمایند. این در حالی است که این عدد برای فارغ التحصیلان زن فقط 7 درصد است. این اختلاف باعث افزایش 7.6 درصدی حقوق اولیه مردان نسبت به زنان می شود. در اینجا این سؤال پیش می آید که چرا زنان به اندازه مردان مذاکره نمی نمایند؟ اگر مذاکره نمایند، آیا دلیلی وجود دارد که فکر کنیم زنان نمی توانند به اندازه مردان پیروز باشند؟

زمانی که زنان و مردان با فردی از جنس مخالف مذاکره می نمایند، باورهای کلیشه ای بر روی ارتباط آن ها تاثیر زیادی می گذارد. جالب است بدانید که این مسأله حتی در مذاکره با جنس مخالف هم اتفاق میفتد. در این زمینه کلیشه های رایجی وجود دارد. به طور مثال در مذاکرات، مردان منطقی و مستدل هستند و زنان احساساتی و شهودی رفتار می نمایند. این کلیشه ها روابط کاری و اجتماعی بسیاری از افراد با جنس مخالف را تحت تأثیر قرار می دهند.

آنالیز تهدید کلیشه از نظر علمی

همواره این فرضیات وجود داشته که زنان و دختران فقط به دلایل ژنتیکی در انجام کارهای علمی و دانشگاهی و حتی برخی از امور معمولی در زندگی ضعیف تر از مردان هستند. امروزه تحقیقات زیادی برخلاف این فرضیات اجرا شده که نشان می دهند این کلیشه ها، هیچ پایه علمی و بیولوژیکی ندارند. با این وجود، کلیشه های منفی باعث افزایش اضطراب و شک و شبهه در زنان و دختران شده و در نهایت باعث ضعیف شدن عملکرد آن ها و بروز پدیده ای به نام تهدید کلیشه می شود.

مطالعه ای در سال 2018 اظهار کرد که نمی توان گفت رفتارهای خاص تنها به دلیل هورمون های خاص به وجود می آیند. به طور مثال، اگرچه هورمون تستوسترون بر خشونت های رفتاری مردان تأثیر می گذارد، اما می تواند رفتار و اعمال مطلوب جامعه را هم در آن ها برانگیزاند. علاوه بر این، شواهدی مبنی بر اینکه ساختار مغز زنان و مردان با هم متفاوت است، وجود ندارد. اسکن مغزی بیش از 1400 انسان، نشان داد که تفاوت قابل توجهی در ماهیت، حجم بافت یا اتصالات بین نواحی موجود در مغز زن و مرد وجود ندارد.

همچنین آنالیز اجرا شده بر روی بیش از صد تحقیق درباره عملکرد شناختی (مثل توانایی در حل مسائل ریاضی)، منزلت و رفتارهای اجتماعی (مانند رهبری) و بهزیستی روانشناختی (حالتی از بهزیستی کامل جسمی، ذهنی و اجتماعی)، نشان می دهد که شباهت های میان زنان و مردان بسیار بیشتر از تفاوت های میان آن ها است.

آنچه اهمیت دارد این است که بیولوژی، عامل اصلی تفاوت جنسیتی در رفتار زنان و مردان نیست، بکله این تفاوت به شیوه تربیت پسران و دختران بر می شود. همچنین آن دسته از نقش های اجتماعی که به افراد محول می شوند بیشتر از جنسیت بر سطح هورمونی، ضمیر ناخودمطلع شخص و مقررات اجتماعی تأثیر می گذارند و در نهایت باعث بروز افکار، احساسات و رفتارهای مختلف در زنان و مردان می شوند.

تهدید کلیشه چگونه بر حضور زنان در رشته های STEM تأثیر می گذارد؟

انجمن آمریکایی زنان دانشگاهی (AAUW) اشاره می نماید که دلیل حضور کمرنگ زنان در رشته های STEM، وجود کلیشه های منفی درباره توانایی پایین زنان و دختران در ریاضیات است، که این مسأله بر علمکرد آن ها تأثیر منفی می گذارد . به عبارت دیگر، وجود تبعیض جنسیتی ناخودمطلع، پیشرفت زنان را در چنین رشته هایی محدود می نماید. از نمونه های تبعیض ناخودمطلع می توانیم به این موضوع اشاره کنیم که بسیاری از افراد علوم و ریاضیات را رشته های مردانه و علوم انسانی و هنر را رشته های زنانه می دانند .

بسیاری از افراد ادعا می نمایند که به این کلیشه جنسیتی که دختران و زنان به اندازه پسران و مردان در ریاضیات و علوم خوب نیستند، باور ندارند. با این حال، حتی افرادی که همواره کلیشه های مربوط به جنسیت و علوم را رد می نمایند، همچنان می توانند این باور را در یک سطح ناخودمطلع نگه دارند. این باورهای ناخودمطلع یا تبعیض های ناآشکار، ممکن است از باورها و تبعیض های آشکار هم قدرتمندتر باشند؛ که علت این مسأله نامطلعی افراد از آن ها است. با وجود اینکه تبعیض جنسیتی آشکار در حال کاهش است، تحقیقات نشان می دهند که باورهای ناخودمطلع و کلیشه های منفی، همچنان بر فرض و گمان ما درباره ی افراد و رفتارها تاثیر می گذارند.

تأثیر ذهنیت رشد بر حضور دختران در رشته های ریاضیات و علوم

افرادی که ذهنیت ثابت دارند، معتقدند هوش، ثابت و تغییرناپذیر است. در مقابل، افرادی که ذهنیت رشد دارند، معتقدند که هوش، قابلیت رشد و توسعه دارد. به همین دلیل است که چنین افرادی همواره تمایل دارند چیزهای بیشتری یاد بگیرند. بنابراین چالش ها را می پذیرند و زمانی که با موانع روبه رو می شوند مقاومت می نمایند، کوشش و سخت کوشی را راهی برای رسیدن به رجحان می دانند، از انتقاد ات می آموزند و از پیروزیت دیگران الهام می گیرند.

افرادی که ذهنیت ثابت دارند، هنگام روبرو با چالش ها اعتماد به نفس خود را از دست می دهند، چون باور دارند اگر واقعا باهوش باشند، همه چیز برای آن ها آسان خواهد شد . برخلاف این افراد، کسانی که ذهنیت رشد دارند، به قدرت کوشش و سخت کوشی اعتقاد زیادی دارند و در روبرو با سختی ها، اعتماد به نفسشان افزایش پیدا می نماید، چون باور دارند در اثر به چالش کشیدن خود، باهوش تر می شوند و چیزهای زیادی یاد می گیرند.

دختران و زنان به دلیل اینکه معتقدند هوش ثابتی دارند، بیشتر از مردان اعتماد به نفس خود را از دست می دهند. آن ها معمولا زمانی که در کارهای عملی با مشکل روبرو می شوند، علوم و مهندسی را رها می نمایند. این مسأله درباره تمام دانشجویان (چه دختر و چه پسر) صحت دارد، اما درباره دخترانی که رشته هایشان ریاضی و علوم است چشمگیرتر است، چون درباره توانایی دختران در این رشته ها کلیشه های منفی وجود دارد . بنابراین تقویت ذهنیت رشد، در حضور دختران و زنان در رشته های ریاضیات و علوم مفید است.

توصیه هایی برای شکستن کلیشه های جنسیتی درباره توانایی ها و حضور زنان در رشته های STEM

در ادامه به 15 توصیه می پردازیم که در شکستن کلیشه های جنسیتی درباره حضور زنان در رشته های STEM مفید هستند.

1. دختران را به رشته های علوم و مهندسی علاقه مند کنید.
2. پیروزیت ها و دستاوردهای دختران و زنان را در حوزه ریاضیات و علوم به گوش همگان برسانید.
3. مهارت های ذهنی، مثل مهارت های فضایی را به دختران آموزش دهید.
4. تهدید کلیشه را به دانشجویان شرح دهید و زمینه را برای ارتقای ذهنیت رشد فراهم کنید.
5. این پیغام را منتقل کنید که دختران و زنان ارزش رشد و یادگیری دارند.
6. به دختران در تشخیص مهارت های شغلی شان یاری کنید.
7. دختران دبیرستانی را تشویق کنید در کلاس های حساب دیفرانسیل و انتگرال، فیزیک، شیمی، علوم کامپیوتر و مهندسی شرکت نمایند.
8. محیط دانشگاه را به گونه ای خلق کنید که از زنان در رشته های علوم و مهندسی حمایت شود.
9. زنان را به طور فعال در رشته های STEM جذب کنید.
10. درباره تبعیض های موجود علیه زنان در حوزه های STEM مطلعی رسانی کنید.
11. بر روی کاربردهای واقعی دروس رشته های STEM تاکید کنید.
12. به مدرسان، تهدید کلیشه و مزایای ذهنیت رشد را شرح دهید.
13. در حمایت از زنان در رشته های STEM پیشدستی کنید. در این راستا می توانید مکانی را در دانشگاه فراهم کنید که تمام دانشجویان در آنجا بتوانند بیرون از محیط کلاس، با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند.
14. شرایط زنان را در دانشگاه به طور دقیق آنالیز کنید.
15. از ایده ایجاد تعادل بین درس، کار و زندگی حمایت کنید، طول دوره کارآموزی را افزایش ندهید و خدمات مراقبت از بچه ها را برای مادران شاغل به تحصیل در محیط دانشگاه فراهم کنید.

کلام آخر

در این مقاله گفتیم که ممکن است افراد برخی از باورهای کلیشه را در سطح ناخودمطلع نگه دارند. شما هم از این قاعده مستثنی نیستید . بنابراین با انجام آزمون های تداعی ناآشکار (IAT) مثل آزمون تداعی ناآشکار انجمن آمریکایی زنان دانشگاهی در مورد تبعیض جنسیتی، از تبعیض های ناآشکاری که در ناخودمطلعتان دارید، مطلع شوید. زمانی که از این تبعیض های ناآشکار مطلع شدید، آن ها را به ذهن خود بسپارید و آغاز به اصلاح آن ها کنید.

منبع: thought co, diversity arizona edu