تماشای یک دعوا به صرف چای، وقتی آینده ناتو مسئله می گردد! - مجله نماشو

نقطه شروع اختلافات مصاحبه امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه با نشریه اکونومیست و به کار گیری عبارت معروف مرگ مغزی ناتو در تاریخ 7 نوامبر (16 آبان) بود حال آنکه جرقه شروع تنش به زد و بند آمریکا و ترکیه در حل و فصل تحولات شمال شرق سوریه باز می گردد.

به عبارت دیگر، ماکرون مدعی است که نمی تواند حین حضور در نشست آینده ناتو وانمود کند که رفتار آمریکا و ترکیه به عنوان 2 عضو این پیمان، در راستای تامین منافع جمعی اعضا در قبال سوریه بوده است.

البته یک جانبه گرایی آمریکا در عقب نشینی از شمال سوریه که راه ترکیه را برای حمله به یگان های کردی مدافع خلق باز کرد، تازه ترین نوع از اختلافات داخلی ناتو به شمار می رود و نمی توان گفت که پیش از آن، مناقشه ای میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی وجود نداشته است.

به قول ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو، صرف نظر از موضوع داغی مثل تحولات شمال سوریه، مسائلی نظیر تجارت جهانی، تغییرات اقلیمی و برجام نیز همیشه باب مجادله میان اعضای این پیمان را باز نگه داشته است.

اگرچه چند هفته ای از ابراز نظر جنجالی ماکرون می گذرد اما افشاگری اخیر نیویورک تایمز مبنی بر جدال لفظی آنگلا مرکل صدراعظم آلمان با وی، مجالی برای پرداختن مجدد به این موضوع فراهم آورد به ویژه آنکه در روایت جدید که تاریخ آن به برگزاری ضیافتی به مناسبت سقوط دیوار برلین باز می گردد، مرکل خود را به چینی بند زن تشبیه می نماید که این خود حاکی از شنماینده بودن روابط حاکم بر دنیای سران ناتو دارد.

آنگونه که ادعا می گردد مرکل در این ملاقات خطاب به ماکرون می گوید: میل شما به اینکه سیاست خلاف جریان حاکم را در پیش بگیرید، درک می کنم. اما از اینکه مدام تکه های شکسته را کنار هم جمع کنم، خسته شده ام. بارها و بارها، من باید فنجان هایی را که شما می شکنی سرهم کنم و به هم بچسبانم، تا بتوانیم بنشینیم و با هم یک فنجان چای بنوشیم.

اما در نقل قولی که از بانوی قدرتمند اتحادیه اروپا وجود دارد؛ نکته چشمگیرتری هم خودنمایی می نماید و آن تفاهم داشتن درباره تمایل به حرکت در مسیری خلاف جریان حاکم است!

آلمان و فرانسه؛ واگرایی در موضوع ناتو

واقعیت این است که مرکل بیش از آنکه مخالف هم قدمی با ماکرون باشد از سرعت وی در پیشبرد تحولاتی که به تضعیف ناتو منجر خواهد شد، واهمه دارد.

شاید بد نباشد بدانیم بودجه نظامی آلمان از 3.6 درصد فراوری ناخالص ملی به 1.4 درصد کاهش یافته و طبق گزارش وزارت دفاع این کشور بخش مهمی از توان نظامی آلمان از جمله یک سوم جنگنده های نیروی هوایی از حالت عملیاتی خارج شده اند.

سوال این است: آلمانی که هنوز زیر بار تقاضای دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا برای اختصاص 2 درصد از فراوری ناخالص داخلی به تامین هزینه های ناتو نرفته، آیا حاضر است در مقام بزرگترین اقتصاد اروپا، هزینه طرح بلندپروازانه ماکرون برای ایجاد ارتش اروپایی مستقل از ناتو را بپردازد؟

شاید برای طفره رفتن از پاسخ به این سوال است که هایکو ماس وزیر خارجه آلمان می گوید: تخریب ناتو کاری اشتباه است. بدون آمریکا، آلمان و اروپا قادر به محافظت مؤثر از خودشان نخواهند بود.

اما بلافاصله در حمایت از بخشی از سخنان ماکرون درخصوص تقویت توان دفاعی اروپا می گوید: در کنار فرانسه به سختی کوشش می کنیم تا اروپایی ایجاد کنیم که کشورهای آن از نظر سیاست های امنیتی به هم نزدیک تر باشند.

آلمانی ها در واقع به دنبال آن هستند که پیش از ورود به مقوله نظامی، بازوی سیاسی اروپا را تقویت کند و به همین دلیل ایده تشکیل شورای امنیت اروپایی را مطرح نموده است.

در مقابل، فرانسوی ها از روندهای طولانی و کند نظام پارلمانی آلمان خسته شده و به دنبال تصویب هرچه سریعتر طرح های راهبردی بلندمدت برای تغییر چشم انداز اروپا هستند. حتی آن طور که گفته می گردد در نشست آینده ناتو نیز فرانسوی ها به دنبال آن هستند که با اعمال فشار بر سایر اعضا، مأموریت ناتو را مورد بازنگری راهبردی قرار داده و آن را جایگزین سند سال 2010 نمایند حال آنکه دیگر اعضا معتقدند باید صبر کرد و دید عاقبت ترامپ در رقابت انتخاباتی 2020 چه می گردد.

آلمان و فرانسه؛ همگرایی در موضوع ناتو

اما از اختلافات که بگذریم، مرکل هم مثل ماکرون خواهان توسعه تسلیحات نظامی اروپا است. 5 روز بعد از آنکه ماکرون از مرگ مغزی ناتو سخن گفت، اتحادیه اروپا در جریان نشست وزرای دفاع، به سرمایه گذاری برای راه اندازی چند پروژه جدید دفاعی چراغ سبز نشان داد تا آنجا که کارشناسان این تصمیم اروپا را به منزله گام دیگری به سوی خودکفایی در زمینه ساخت سلاح و استقلال اروپا از آمریکا در این زمینه ارزیابی کردند.

این شامل 13 طرح از جمله پروژه فراوری یک ناو گشتی جدید، یک نوع سلاح الکترونیکی مکوششی نماینده سامانه های ضد هوایی و نیز یک سامانه جدید ردیابی موشکی است.

واقعیت آن است که در پی تصمیم انگلیس به خروج از اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و 23 کشور دیگر عضو این اتحادیه در اواخر سال 2017 میلادی برای تأمین بودجه، توسعه و استقرار نیروهای مسلح خود پیمان نامه ای با هم امضا کردند. کشورهای اروپایی هم اکنون 47 پروژه دفاعی مشترک در حال انجام دارند.

با آن که 22 کشور از کشورهای اتحادیه اروپا عضو ناتو هستند، اما این اتحادیه در صدد است تا از سال 2021 با تأسیس یک صندوق تسلیحاتی چند میلیارد یورویی، اعضا را به همکاری در طراحی و فراوری تانک ها، ناوها و فناوری های جدید تشویق کند.

فلورانس پارلی وزیر دفاع فرانسه چندی پیش در گفتگویی یادآوری کرد که در اروپا 20 نوع و در آمریکا تنها 6 نوع هواپیمای جنگی فراوری می گردد.

وی در عین حال اضافه نمود: ما به حد کافی در صنایع دفاعی سرمایه گذاری ننموده ایم و آن مقداری هم که سرمایه گذاری نموده ایم، به حد کافی مؤثر نبوده است.

آنالیز برنامه دفاعی، عملیات و توسعه سلاح ها در اروپا نشان می دهد که فرانسه در 60 درصد از 47 پروژه مشترک جاری اتحادیه نقش مهمی ایفا می نماید، اگرچه آلمان، ایتالیا و اسپانیا هم در اغلب این پروژه ها نقش دارند.

پارلی حتی گفته بود وقتی ماکرون درباره مرگ مغزی ناتو صحبت کرد، منظورش این بود که نباید وجود بحران در این سازمان را نادیده گرفت.

به گفته وزیر دفاع فرانسه، ناتو به عنوان یک ابزار قدرتمند به کار خود ادامه می دهد حال آنکه قصد ماکرون اعلام هشدار به اعضای ناتو بود و این پیمان باید مورد اصلاح قرار گیرد.

اصلاح ساختار ناتو دقیقاً همان موضوعی است که آلمان هم بر آن تاکید دارد و به همین دلیل هایکو ماس وزیر خارجه این کشور، پیشنهاد تشکیل هیأتی از متخصصین برای انجام بعضی اصلاحات در این پیمان را ارائه نموده است.

اختلاف ناتو در قبال همکاری با روسیه

نکته دیگری که ماکرون در گفت وگو با اکونومیست بیان کرد و واکنش های زیادی در پی داشت این بود که ناتو باید نه تنها همچون یک گروه مالی که پروژه اصلی آن توسعه بازار است عمل کند بلکه باید همچون یک قدرت راهبردی رفتار کند که این امر با بازیابی حاکمیت نظامی شروع می گردد.

به گفته وی، ناتو به منظور بازیابی حاکمیت نظامی خود باید علیرغم مخالفت های لهستان و کشورهای تحت سلطه شوروی سابق، مجدداً با روسیه وارد مذاکره گردد در غیر اینصورت مرتکب اشتباه بزرگی شده است.

ماکرون در حالی از گفت وگو و همکاری کشورهای اروپایی با روسیه سخن به میان آورد که به اعتقاد وی آمریکا در حال دور شدن از اروپا است و هشدار داد که زمان آن رسیده که اروپا از خواب بیدار گردد و خود را به عنوان یک قدرت ژئوپلیتیک مجزا تقویت کند زیرا بر لبه پرتگاه قرار گرفته است.

این اظهارنظر ماکرون اگرچه با استقبال مسکو روبرو شد؛ خشم بسیاری از سران اتحادیه اروپا را در پی داشت. به عنوان مثال، دونالد تاسک رئیس شورای اروپا که اواخر دوره ریاست خود را می گذارند، مدعی شد که در 5 سال گذشته، همه کوشش خود را نموده تا به سران اتحادیه اروپا بفهماند روسیه یک مشکل راهبردی است و نه یک شریک راهبردی. وی همچنین ادعا کرد اصلی ترین هدفش حفظ اتحادیه اروپایی است که اصلی ترین چالشش سیاست تهاجمی روسیه است.

ماتئوس موراویه تسکی نخست وزیر لهستان نیز مدعی شد: ماکرون هنوز نفس های روسیه را روی گردن خود حس ننموده تا اهمیت ناتو را بداند. امیدوارم همچنان بتوانیم روی فرانسه و عمل به تعهدات از سوی پاریس حساب کنیم.

حتی مرکل نیز که رویکرد نسبتاً منعطفی در قبال روسیه دارد، همکاری در چارچوب نظامی ناتو را لازمه ممانعت از بحران هایی مثل جدایی کریمه و درگیری های شرق اوکراین می داند.