سالن های سینما دیگر مرکز فیلم دیدن نیستند، معتاد شده ام به ورزش! - مجله نماشو

فخیم زاده از جمله هنرمندانی است که به علاقه مندی به ورزش های رزمی شهره است و در کنار بازیگری، کوشش نموده در مقام کارگردان هم خاطره ساز باشد؛ از خواستگاری و همسر در سینما گرفته تا تنهاترین سردار، ولایت عشق و خواب و بیدار در قاب تلویزیون.

این روزها جدیدترین ساخته سینمایی مهدی فخیم زاده با نام مشت آخر بعد از گذشت 14 سال دوری او از سینما، در حال اکران در سینماهای کشور است، فیلمی که او خود در آن نقش اول داستان یعنی رحمت را بازی می نماید؛ پیرمردی که با داشتن سن بالا همچنان توانایی انجام فعالیت های رزمی دارد.

فخیم زاده در طول دوره فیلمبرداری این پروژه در شمال کشور دچار سانحه شد و همین اتفاق مدتی فیلمبرداری مشت آخر را با توقف روبرو کرد.

اکران مشت آخر بهانه ای دست داد تا تبادل نظریی با این بازیگر و کارگردان پیشکسوت سینما و تلویزیون ایران داشته باشیم.

مشروح تبادل نظر خبرنگاران با مهدی فخیم زاده را در ادامه می خوانید؛

* آقای فخیم زاده هرچند طی سال های گذشته در تلویزیون فعال بودید، اما بعد از گذشت 14 سال، با مشت آخر به سینما آمدید، چه چیز سبب شد بعد از این غیبت طولانی دوباره دست به ساخت یک اثر سینمایی بزنید؟

پیش از این باید بگویم کار کردن در تلویزیون برای من راحت تر از سینما است، چرا که اکران و نمایش فیلم در سینمای ایران به قدری سخت شده و ارائه فیلم چنان گران شده است که سینماگران بخش خصوصی کمتر در حوزه فراوری وارد می شوند. فکر می کنم این روزها تنها کسانی که از نهادهای دولتی پول می گیرند پیروز به ساخت فیلم می شوند.

به خاطر دارم در آخرین سریالی که ساخته بودم با نام فوق سری پلیس و ناجی هنر در فیلم حضور داشتند، با آقای منتظرالمهدی مدیر وقت ناجی هنر در طول ساخت این سریال جدال قلمی داشتیم. او در طول ساخت این سریال نظرات مختلفی داشت، البته برای ساخت این سریال نقطه نظرات بسیاری وجود داشت که در نهایت باعث شد مدتی از تلویزیون فاصله بگیرم.

در مدت بی کاری یعنی از سال 1393، طرح مشت آخر را نوشتم. در واقع در این داستان به دنبال یک شخصیت استثنایی که تماشاگر در ذهنش باقی بماند، بودم. به خاطر دارم که در باشگاه مشغول تمرین بودم که یک نفر آمد و به من گفت پدرم گفته است به شما سلام برسانم و بگویم پدر بزرگ من با پدر شما همکلاس بوده است، نام او را پرسیدم و فهمیدم که پدر این فرد خودش با من همکلاس بوده است نه پدرهایمان!

وقتی این دوست قدیمی به دیدن من آمد، گفت تو هنوز داری ورجه وورجه می کنی!؟ همین ملاقات، جرقه ساخت فیلمی شد که شخصیت اصلی آن پیرمردی باشد که فعالیت رزمی انجام می دهد. نگارش این سناریو بسیار سخت بود، به خاطر دارم که فیلمنامه مشت آخر را 9 بار بازنویسی کردم و هر بار هم یک تغییری در آن ایجاد می کردم که بتوان آن را ساخت.

البته این را می دانستم که فراوری این فیلم خالی از زحمت نیست و مسائل بسیاری را به همراه دارد. با چند نفر از تهیه نمایندگان تبادل نظر کردم و آن ها مصر بودند که از بازیگران شناخته شده استفاده نمایند. در واقع این تهیه نماینده ها به دنبال بازیگرانی بودند که بتواند مخاطب را به سینما بکشاند، البته تهیه نمایندگان با توجه به شرایط فعلی سینما، حق دارند که به دنبال بازیگران چهره برای پروژه های سینمایی باشند تا فروش خوبی داشته باشند.

به عنوان مثال برای نقش سهیل پسر رحمت در فیلم، نمی توانستم از یک بازیگر با فیزیک بزرگ استفاده کنم، چرا که با حضور چنین بازیگری قصه در نمی آمد. اگر فیزیک بازیگر به گونه ای بود که نشان می داد می تواند حق خود را بگیرد که دیگر چه احتیاجی به پیرمرد داستان در این فیلم بود؟ در واقع شخصیت سهیل باید یک فیزیک ریز می داشت و بچه مثبت می بود، به همین دلیل نمی توانستیم از بازیگر درشت اندام برای این نقش استفاده کنیم.

* هنگام ساخت مشت آخر تصادف کردید، اما خیلی زود مجدد فیلمبرداری فیلم را ادامه دادید، تصادف و بعد از آن ادامه فیلمبرداری چگونه انجام شد؟

مشت آخر را جلوی دوربین برده بودم که تصادف کردم. این اتفاق یک اتفاق عادی نبود. در واقع ماجرا از این قرار بود که در یکی از روزهای فیلمبرداری، تصمیم گرفتم با مدیر فراوری فیلم که یک موتور داشت، برای پیدا کردن فضاهای مناسب برای فیلمبرداری بروم. پشت موتور نشستم، در طول جستجوی لوکیشن مناسب، به یک مکان مناسب برای فیلمبرداری رسیدیم و از مدیرفراوری فیلم خواستم که آنالیز کند این مکان را می توان برای فیلمبرداری گرفت یا خیر.

موتور را پارک نموده و روی آن نشسته بودم که ناگهان یک موتور از داخل خانه ای بیرون آمده و به موتوری که سوارش بودم زد، این ضربه به قدری شدید بود که موتور چرخید و من را به سمتی پرتاب کرد. به دلیل این تصادف 9 روز در بیمارستان بیهوش بودم و بعد از به هوش آمدن تازه متوجه شدم که چه اتفاقی برای من اتفاق افتاده است. بعد از اینکه کمی حالم بهتر شد، تصمیم گرفتم که این فیلم را به خاتمه برسانم چرا که اگر عوامل فیلم بیشتر از این معطل می شدند، به سختی می توانستم آنها را دوباره جمع کنم.

در نهایت برای ادامه فیلمبرداری دوباره به لوکیشن های مورد نظر رفتیم و کار را دوباره آغاز کردیم، در آن روزها حال من خوب بود، اما بعد از بازگشت به تهران احساس کردم در شرایط مناسب فیزیکی نیستم، به دکتر مراجعه کردم و یک ام .آر. آی از من گرفت و در نهایت تصمیم گرفته شد تا به سرعت عمل شوم. تاکید می کنم که بیشترین سکانس های فیلم را در همان حال مریضی بعد از تصادف کار نموده ام.

* بازی در این فیلم و باورپذیری مخاطب تنها می توانست با بازی خودتان در فیلم صورت گیرد، چرا که مخاطب این را می داند که مهدی فخیم زاده یک بازیگر ورزشکار است، به همین دلیل بود که نقش رحمت را خودتان بازی کردید؟

اگر من نقش رحمت، پیرمرد قصه را بازی نمی کردم چه کسی می توانست این نقش را بازی کند؟ البته بارها قبل از آغاز فیلمبرداری گفته بودم که اگر بازیگر مناسبی در همین سن پیدا کردید که بتواند فعالیت رزمی داشته باشد، نقش رحمت را او بازی کند. اما از هنرمندان هم سن من کسی نبود که بتواند چنین نقشی را بازی کند، البته این را باید بگویم همه بازیگران هم دوره من، پیرمرد شده و عصا به دست دارند. متأسفانه بازیگران ما و البته مردم جامعه دچار پیری زودرس شده اند و می توان گفت که همه پیر شده اند!

سال ها است که همه به پیشواز پیری می فرایند و و جامعه افراد را از یک سن به بعد پیرمرد می داند و خود افراد نیز اینگونه فکر می نمایند که اگر به 50 یا 60 سال رسیدند، یعنی باید یک سری عادت ها را ترک نموده و عادت های جدیدی را برای خود فراهم نمایند که مشترک با دیگر افراد هم سن خود باشد!

از طرف دیگر با توجه به اینکه پیش از انقلاب فعالیت خود را در سینما آغاز نموده بودم، با فضای پشت صحنه آن دوره آشنا بودم. به خاطر دارم قبل از انقلاب معمولاً عوامل یک فیلم سر ظهر دور هم می نشستند و خوش می گذراندند. این در حالی بود که من حتی از سیگار و یا مواد دیگر استفاده نمی کردم و بیشتر از هرچیز به دنبال ورزش بودم. البته این را هم بگویم که مادر من روی سالم بودن فرزندانش بسیار حساس بود و در نتیجه هیچ کدام از پسرانش به دنبال دخانیات نبودند.

تاکید می کنم که علاقه خاصی به ورزش دارم و هفته ای 3 جلسه به باشگاه می روم و کاراته کار می کنم. در کنار آن خانه ام را هم تجهیز نموده ام که اگر یک روز نتوانستم باشگاه بروم، امکان تمرین در خانه را داشته باشم، می توان گفت بعد از سال ها ورزش کردن، به این فعالیت اعتیاد پیدا نموده ام. به دلیل آمادگی بدنی که برای نقش رحمت داشتم، در نهایت تصمیم گرفتم خود این نقش را بازی کنم.

* برای بازی در این نقش با توجه به اینکه سکانس های زد و خورد بسیار داشت، از بدلکار هم استفاده کردید؟

تمام حرکات رزمی رحمت، پیرمرد قصه را خودم بازی نموده ام و تنها در یکی از سکانس ها که بعد از تصادف گرفته شد، از بدل استفاده کردم.

* چه چیز باعث شد در کنار خودتان از بازیگران شناخته شده این سال ها در این فیلم استفاده نکنید؟

متأسفانه استفاده از بازیگران شناخته شده تبدیل به یک معضل در سینما شده است، در واقع برای فروش خوب یک فیلم در گیشه، یا باید فیلم کمدی لوده بسازیم و یا از بازیگران شناخته شده استفاده کنیم.

به عنوان یک کارگردان سینما نه می توانم کمدی لوده بسازم (هیچ گاه از کمدی هایی از این دست خوشم نمی آمد!) و نه می توانم از سوپراستار برای فیلم هایم استفاده کنم، که البته چه قبل و چه بعد از انقلاب با سوپراستارها کار ننموده ام. چرا که وقتی سوپراستار وارد یک فیلم می گردد، تمام فیلم را تحت تأثیر خود قرار می دهد و باید براساس خواسته آن در پشت صحنه کار کرد.

درست است که قبل از انقلاب به عنوان بازیگر با چهره هایی همچون بیک و یا ایرج قادری کار نموده ام، اما هیچ گاه به عنوان کارگردان از سوپراستارها در فیلم هایم استفاده ننموده ام و بیشتر از بازیگران درجه 2 که حرف کارگردان را گوش می دهند، استفاده نموده ام. بعد از انقلاب نیز با بازیگران بسیاری دوست هستم اما هیچگاه با آن ها کار ننموده ام، به عنوان مثال با اکبر عبدی بسیار رفیق هستیم اما هیچگاه با هم بازی ننموده ایم.

البته اگر در فیلم کارگردان دیگری بازی کنم، یا اصلاً کار را قبول نمی کنم یا زمانی که نقش را بپذیرم به حرف کارگردان گوش می دهم. سرکار خودم هم همین توقع را دارم که بازیگر حرف من را به عنوان کارگردان گوش دهد، اما مشکل استفاده از سوپراستار تنها مساله دستمزد آن نیست، بلکه این گروه از بازیگران با خود جوی را می آورند که این جو به فیلم صدمه می زند.

برای مشت آخر نیز همین مشکل را داشتم؛ نزدیک به 8 ماه با تهیه نمایندگان مختلف صحبت می کردم و همه به دنبال استفاده از سوپراستار در فیلم بودند.

در این میان، رامین راستاد از جمله بازیگرانی است که دوست دارم با او کار کنم، من با رامین در فوق سری کار نموده بودم و این را می دانستم که هم بازیگر بااستعدادی است و هم نقش مورد نظر برای او مناسب است. حال تصور کنید اگر از یک بازیگر بزرگ تر و یا سن بالاتر استفاده می کردم با منطق دراماتیک فیلم جور در نمی آمد.

* در این صورت یکی از فاکتورهای شما به عنوان کارگردان برای انتخاب بازیگر حرف شنوی است؟

درست است، البته اگر نظری درباره نقش خود و یا سکانس خاصی داشته باشند به حرفشان گوش می کنم اما به آن ها می گویم که به عنوان کارگردان حق وتو دارم. معتقدم برای یک تغییر کوچک در فیلم باید همه جوانب را در نظر گرفت و همین مساله سبب می گردد که کمتر نظرات بازیگران را در فیلم اعمال کنم.

* با توجه به اینکه مشت آخر فیلمی است که در آن از حرکات رزمی بسیاری استفاده می گردد، از نظر شما برای ساخت چنین فیلم هایی احتیاجمند بازیگران ورزشکار نیستیم؟

پیش از هرچیز باید بگویم که نزدیک به 40 سال است که ورزش کاراته را انجام می دهم، اما مشت آخر تنها فیلمی است که احتیاج به بازیگر ورزشکار داشت، البته این را باید بگویم که همیشه از من می پرسیدند که چرا یک فیلم ورزشی نمی سازم. در واقع سوژه مناسبی پیدا نکردم. کاراته چندان برای مخاطب آشنا نیست، کاراته از بوکس کم خطرتر است اما مردم نسبت به کاراته احساس خطر می نمایند.

ورزش های رزمی احتیاج به آموزش درست دارد و حداقل 2 سال زمان می برد که یک فرد بتواند کاراته کار کند، نمی توان یک بازیگر را 2 ماه آموزش دهید و بعد جلوی دوربین برود، چرا که چگونگی بالا بردن پا در کاراته، خودش مدت های طولانی تمرین می خواهد به همین دلیل نمی توان برای این نقش ها از بازیگرانی که هیچ شناختی نسبت به ورزش های رزمی نداشته اند، استفاده کند.

اگر در سینمای آمریکا فیلم های رزمی می سازند به این دلیل است که بازیگران این نوع از سینما ورزشکار هستند و این امر در فیزیک آن ها معین است و از رشته ای که در آن تخصص دارند استفاده می نمایند.

این را می دانم فیلم سونامی داستان تیم ملی کاراته است که در آن بهرام رادان به عنوان یک کاراته کار حضور دارد، علاقه مند هستم که ببینم این بازیگر تا چه اندازه نقش یک کاراته کار را خوب بازی نموده است. از حضور این بازیگر هنگام تمرین کاراته برای سکانس های مختلف، در شبکه های اجتماعی فیلم های مختلفی منتشر شده است، اما هیچ کدام از این سکانس ها هنگام کاراته کار کردن بهرام رادان را نشان نداده است، این را می توانم بگویم که اگر کاراته کار نباشید، اولین پایی را که بالا می برید معین می گردد. همین مساله در باورپذیری مخاطب تأثیرگذار است. آموزش ورزش هایی مانند بوکس بسیار راحت تر است، تاکید می کنم که هنوز این فیلم را ندیده ام اما در فرم بدن بهرام رادان، یک ورزشکار تکواندو کار را ندیده ام.

به همین دلیل اگر امکانش هست که از سناریو صحنه های مسابقات را حذف کرد، کارگردان باید این کار را انجام دهد، حال احتیاجی نیست که بازیگر حتماً حرکات ورزشی را جلوی دوربین انجام دهد.

* شما ورزش را با کاراته آغاز کردید؟

اولین ورزشی که آغاز کردم بوکس بود و بعد از آن و در سال 56 کاراته را یاد گرفتم. این را باید بگویم زمانی که در دانشکده درس می خواندم کلاس باله با مربیگری عبداله ناظمی داشتیم. در واقع این کلاس برای باز شدن عضلات بدن بود، همچنین کلاس پایکوبی برای دریافت ریتم، شمشیربازی برای تمرکز و یوگا برای تنفس داشتیم. بعد از اینکه از دانشکده بیرون آمدم و وارد سینما شدم، در یکی از این روزها به یک باشگاه کاراته رفتم و زمانی که این ورزش را دیدم، متوجه شدم که همه کلاس هایی که پیش تر گفتم در این ورزش دیده می گردد، اصلاً به دنبال کاراته نبودم بلکه می خواستم ورزشی را انجام دهم که برای بازیگری خوب باشد، در نهایت تمرین این ورزش را آغاز کردم.

در طول دوره بیکاری بعد از انقلاب، تصمیم گرفتم این ورزش را ادامه دهم و همین مساله سبب شد که هر روز به باشگاه بروم و کاراته را تمرین کنم. در نهایت کمربند مشکی این ورزش را دریافت کردم. این ورزش و ادامه آن در بازیگری بسیار به من یاری کرد، چرا که بخشی از بازیگری به فیزیک مناسب بازیگر مربوط می گردد، اگر بازیگر فیزیک مناسب خود را از دست بدهد، بی شک در بازی او تأثیرگذار است.

* با توجه به اینکه خودتان یک بازیگر ورزشکار هستید، به دیگر بازیگران هم برای ورزش پیشنهاد می دهید؟

در واقع افرادی را در سینمای ایران برای ورزش کردن به خصوص در حوزه کاراته تشویق نموده ام. حتی یکی از آن ها را به باشگاه بردم. به یاد دارم که یکی از دوستانم که به باشگاه آمده بود، دیگر پای خود را در باشگاه نگذاشت، حتی لباس تمرین خود را در کمد من جا گذاشت و دیگر هم نیامد آن را بگیرد!

باید بگویم که تا مدتی همه را تشویق به ورزش می کردم، بعد به این فکر کردم ورزش کردن برای من در این سن آسان است اما برای کسی که بدنش به ورزش عادت ندارد، ورزش، کار بسیار سختی است و در کنار آن حوصله ورزش کردن هم نیست؛ بعد از 40 سالگی بدن دیگر نمی کشد که یک رشته ورزشی را برای تمرین کردن انتخاب کند.

* با توجه به اینکه در مشت آخر حرکات رزمی بسیاری به تصویر کشیده شده، طراحی خاصی برای این حرکات داشتید؟

طراحی حرکات درگیری سکانس ها در ذهنم بود، اما هنگام درگیری حرکات بداهه بود و طراحی خاصی برای حرکت های رزمی نداشتیم.

* در طول فعالیت خود در سینما و تلویزیون به این فکر نموده اید که یک شخصیت ثابت رزمی کار با داستان های مختلف پدید بیاورید که بتوان فیلم های سریالی بر مبنای آن ساخت؟

بازیگرانی مانند من، همیشه به نقش فکر می کنیم و مثبت و منفی آن چندان برایمان اهمیت ندارد. البته سینما بعد از انقلاب اسلامی، متریال خود را از دست داد و هنرپیشه های خود را هم برای همیشه برد در این میان هنرپیشگان تئاتر روی کار آمدند و دریچه جدیدی روی سینمای ایران باز شد.

برای اینکه یک فیلم یا شخصیت در سینما ادامه داشته باشد، باید قصه خوبی وجود داشته باشد. زمانی که مسافران مهتاب را ساختم، بارها پیشنهاد شد تا یک سریال هم با شخصیت های فیلم بسازم اما این پیشنهاد را قبول نکردم. چرا که تکرار شخصیت ها را دوست نداشتم و ترجیح می دادم که نقش ها و داستان های جدید را تجربه کنم. در کنار آن نگران این بودم که تکرار یک شخصیت در سینما یا تلویزیون می تواند چندان پیروز نباشد.

* از اکران و فروش فیلم مشت آخر راضی هستید؟

سال گذشته مشت آخر آماده بود، اما ترجیح دادم که این فیلم در جشنواره فیلم فجر حضور نداشته باشد، چرا که مشت آخر را برای بازار گیشه سینما ساخته بودم. چندان از فروش فیلم خبر ندارم اما این را می دانم که فروش چندان مناسبی ندارد. البته این فیلم تبلیغات مناسبی نداشت تا مردم را به سمت دیدن آن فیلم جذب کند.

درباره تبلیغات فیلم های سینمایی نیز باید بگویم که هزینه تبلیغات چه شهری و چه در تلویزیون، بسیار گران شده است. در واقع می توان گفت ارائه و معرفی یک فیلم به مخاطب بسیار گران تمام می گردد. در اقتصاد سینمای امروز هنرپیشه هایی که به عنوان بیمه فیلم حضور دارند بیشتر از هرکسی برد دارند!

* عادت سینمای امروز ایران برای استفاده از بازیگران شناخته شده برای تضمین فروش تا چه اندازه می تواند به سینما صدمه وارد کند؟

این اتفاق ها معمولاً تأثیر منفی در سینما دارد. البته سینمای ایران، قبل از انقلاب نیز چنین مسأله ای را تجربه نموده است. در آن سال ها تعداد فراوری فیلم های ایرانی کم شد و سینماداران برای درآمد بیشتر فیلم های خارجی را برای نمایش در سینماها انتخاب کردند و همین مساله سبب شد که فیلم های ایرانی فروش کمتری داشته باشد.

اما سینمای امروز ما درگیر مسائلی دیگر است، این را باید بگویم که مردم به سینما می فرایند که بخندند و آن را کاملًا به عنوان یک سرگرمی نگاه می نمایند، چرا که خارج از سالن های سینما، فضای بهتر و بیشتری برای دیدن فیلم های فرهنگی یا هنری است و مردم دسترسی راحتی به این فیلم ها دارند. تاکید می کنم که مخاطب امروز سینما برای فیلم دیدن به سالن های سینمایی نمی رود بلکه آن را صرفاً به عنوان یک تفریح می بینند.

ویترین فیلم های امروز هنرپیشه های شناخته شده است و در صورت داشتن ویترین مناسب فیلم فروش می نماید، به همین دلیل است که بسیاری از هنرپیشگان حرفه ای ما بیکار هستند. احساس می کنم که به زودی سینما از فیلم دیدن خالی می گردد، البته الان هم سینما مرکز فیلم دیدن نیست! دیدن فیلم خوب به زودی به وسیله سایت ها و دیگر روش های تماشا فراگیر می گردد و مردم ترجیح می دهد با قیمت پایین تر و دردسر کمتر فیلم های مورد علاقه خود را تماشا نمایند. اگر در آمریکا و یا اروپا فیلم های سینمایی در سالن ها اکران می گردد، به این دلیل است که سالن ها با آخرین تجهیزات روز جهان برای تماشای فیلم آماده شده اند اما سینماهای ما چنین کاری ننموده اند و تجهیزات مناسب و به روزی ندارد.

* چه راهکاری برای حل این مساله پیشنهاد می کنید؟

نمی دانم در شرایط فعلی چه کار می توان کرد و واقعیت این است راه حلی هم برای آن ندارم. شاید باید دولت در این زمینه ورود پیدا کند که البته دخالت دولت معمولاً همه چیز را بدتر می نماید! اما این را مطمئن هستم که سینما دیر یا زود راه خود را برای بقا پیدا می نماید. قرار نیست که همه فیلم ها در سینما اکران گردد، به عنوان مثال ترجیح می دادم که مشت آخر در سینما اکران نگردد و در شبکه نمایش خانگی منتشرش کنم. چرا که سینما دیگر مرکز فیلم دیدن نیست، مردم به سینما می فرایند که بخندند به همین دلیل فیلم های کمدی بیشتر این روزها اقبال در اکران دارند.