گیاه نخل مرداب؛ از پرورش و نگهداری تا تکثیر و برطرف آفات - مجله نماشو

نخل مرداب یکی از محبوب ترین و مقاوم ترین گیاهان آپارتمانی است. نخل مرداب فوق العاده زیباست که برای زنده ماندن به آبیاری مداوم احتیاج دارد. این گیاه در هر اقلیم و آب و هوایی رشد می نماید. گیاه نخل مرداب علاوه بر اینکه گیاهی آپارتمانی محسوب می گردد، قابلیت نگهداری و پرورش در محیط های باز و فضا های سبز شهری را دارد. آب و هوای گرم و مرطوب منطقه های از شمال و جنوب کشورمان شرایط مساعدی را برای پرورش این گیاه در محیط باز فراهم نموده است. برای پرورش و تکثیر گیاه نخل مرداب و سرسبز نگه داشتن آن ضروری است به نکاتی توجه کنید.

گیاه شناسی

گیاه چتر، پاپیروس چتری، نخل چتری و پنجه کلاغی از جمله نام های رایج گیاه نخل مرداب است. نام چتر از شکل ظاهری برگچه های گیاه می آید که در انتهای ساقه های نازک و بلند رشد می نمایند. این گیاه با نام علمی Cyperus alternifolius از خانواده Cyperaceae و بومی شرق آفریقا، ماداگاسکار و جنوب شبه جزیره عربستان است؛ اما به طور گسترده در سراسر دنیا پرورش داده می گردد. گیاه زیبای نخل مرداب به دلیل سازگاری در شرایط اقلیمی متفاوت جایزه شایستگی باغ را در انگلستان به خود اختصاص داده است. این گیاه را معمولا به عنوان گیاهی زینتی در باغچه ها، گلدان و اطراف حوضچه ها پرورش می دهند.

معینات ظاهری

ساقه های قائم، باریک و سه گوش که در نهایت به برگچه های چترگونه ختم می شوند، از معینات ظاهری گیاه نخل مرداب است. برگ اصلی گیاه که به شکل غلافی باریک و بلند دیده می گردد، پس از رشد ساقه باریک گیاه در پایین ترین قسمت ساقه پنهان می گردد. گل های حاوی بذر گیاه نیز که از انتهای ساقه و در میان برگچه های گیاه ظاهر می شوند، یکی از راه های ازدیاد نخل مرداب را فراهم می نمایند.

شرایط پرورش و نگهداری از گیاه نخل مرداب

نخل مرداب گیاهی آب دوست و نیمه آبزی است. این گیاه در صورت وجود شرایط زیستی مساعد به سرعت رشد می نماید. برای داشتن گیاه نخل مرداب سرسبز و شاداب ضروری است به نکاتی در نگهداری و پرورش آن توجه کنید.

آب

این گیاه نیمه آبزی به خاک همواره خیس و مملو از آب احتیاج دارد؛ اما آبیاری نباید موجب گنتماشا خاک گردد. برای جلوگیری از گنتماشا خاک تهویه مناسب را برای گلدان فراهم کنید. ایجاد حفره کوچک تخلیه آب در کف گلدان از بروز چنین مسئله ای جلوگیری می نماید. آبیاری زیاد به گیاه هیچ آسیبی وارد نمی نماید. قرار دادن یک زیر گلدانی عمیق می تواند رطوبت بیشتری را به خاک گلدان برساند. در صورتی که گیاه در محیط سایه و تاریک واقع شده است، آبیاری گیاه نیز باید کاهش یابد. در این شرایط باید هر زمان که سطح خاک گلدان خشک شد، به گیاه آب بدهید.

نور

گیاه نخل مرداب در محیط پرنور بهتر رشد می نماید. اگر در منطقه گرمسیر زندگی می کنید، می توانید این گیاه را در حیاط یا فضای آزاد پرورش بدهید. در صورتی که نخل مرداب را در آپارتمان پرورش می دهید، محیطی پر نور برای این گیاه در نظر بگیرید. معمولا پشت پنجره های شرقی یا جنوب شرقی مکان مناسبی برای قرار دادن گلدان این گیاه است. هوای خشک، نور مستقیم خورشید و گرمای شدید عواملی هستند که در کنار هم موجب نابودی گیاه نخل مرداب می شوند. اگر گیاه در معرض نور مستقیم خورشید است، حتما رطوبت کافی را برای آن فراهم کنید.

خاک

برترین نمونه خاک برای کاشت گیاه نخل مرداب خاک های سنگین یا نیمه سنگین، فشرده و غنی مثل خاک باغچه است. این گیاه خاک های سبک را نمی پسندد. از ترکیب خاکی استفاده کنید که رطوبت را درون خود حفظ می نماید. جالب است بدانید که نخل مرداب را در آب نیز می توان نگهداری کرد. آب باید راکد و حاوی مواد مغذی مورد احتیاج گیاه باشد. استفاده از خاک های شنی، شور و متخلل مناسب کاشت و نگهداری گیاه نخل مرداب نیست.

دما

نخل مرداب بومی منطقه ها گرم و مرطوب دنیاست، درنتیجه محیط گرم را بیشتر می پسندد. این گیاه مقاومت بالایی به گرما تا دمای 45 درجه سانتی گراد دارد. اما این اندازه گرما باید با رطوبت بالایی همراه باشد. دمای ایده آل برای نگهداری از نخل مرداب بین 20 تا 35 درجه سانتی گراد است. نخل مرداب در هوای سرد و خشک آسیب می بیند. دمای کمتر از منفی 5 درجه سانتی گراد در دراز مدت موجب نابودی گیاه خواهد شد. در نتیجه باید گیاه را هنگام سرما و یخبندان به محیط گرم انتقال بدهیم.

رطوبت

رطوبت بالا در کنار نور فراوان و گرما موجب رشد سریع و پرشاخه شدن گیاه نخل مرداب می گردد. رطوبت، برگچه های چتری گیاه را بزرگ تر و براق تر می نماید. برای رطوبت رسانی بهتر است روزانه گیاه را با آب هم دمای محیط غبارپاشی کنید. استفاده از دستگاه بخار سرد، قرار دادن ظروف آب در کنار گلدان گیاه و ایجاد جزیره در زیرگلدانی از روش های تأمین رطوبت مورد احتیاج گیاه نخل مرداب هستند.

کوددهی

اگر گیاه نخل مرداب را در باغچه کاشته اید، در طول فصل رشد؛ یعنی بهار و تابستان هر 3 ماه یک مرتبه کمی کود پوسیده دامی را به خاک اطراف گیاه اضافه کنید. برای رشد بهتر گیاه نخل مرداب در آپارتمان ضروری است در فصول رشد گیاه از کود های کامل استفاده کنید. کود های محلول در آب مانند کود سه بیست باید هر سه هفته یک مرتبه به اندازه لازم و معین به گیاه داده گردد. اگر از تعویض گلدان و خاک گیاه زمان کمی گذشته است، به گیاه کود ندهید.

هرس

یکی از نکات مهم در نگهداری از گیاه نخل مرداب هرس کردن مداوم و به موقع این گیاه است. نخل مرداب در محیط باغچه به همراه نور خورشید و آب فراوان رشد سریعی خواهد داشت. در صورتی که از هرس این گیاه غافل شوید، گیاه کل باغچه را اشغال می نماید. این گیاه به وسیله انتشار ریشه یا ریزوم توسعه می یابد. اگر گیاه نخل مرداب را در گلدان نگهداری می کنید، تنها کافی ست ساقه های بیمار و زرد را از پایه جدا کنید تا موجب بیماری گیاه نشوند.

تعویض گلدان

گیاه نخل مرداب در شرایط مساعد زیستی گیاه درون گلدان به سرعت رشد می نماید، به همین دلیل احتیاج است که هر سال تعویض گلدان گیاه را انجام بدهید. گلدان را هر سال یک سایز بزرگ تر از گلدان قبلی انتخاب کنید. بهتر است پس از هر بار تعویض گلدان خاک نو و غنی را جایگزین خاک قدیمی کنید. گلدان های سفالی به دلیل حفظ رطوبت و خنک نگه داشتن خاک بهتر از گلدان های پلاستیکی هستند.

شیوه های تکثیر و ازدیاد گیاه نخل مرداب

گیاه نخل مرداب به سه روش معمول تکثیر می شوند. هر سه شیوه ازدیاد بسیار آسان است و به نتیجه مطلوب ختم می شوند. تکثیر با بذر، تکثیر با تقسیم ریشه یا ریزوم و تکثیر با برعکس گذاشتن برگچه ها به همراه ساقه در آب.

تکثیر نخل مرداب به وسیله کاشت بذر

این شیوه تکثیر گیاه معمولا به صورت طبیعی در طبیعت اتفاق می افتد. گیاه در پایان تابستان و اوایل پاییز بعلاوه در هنگام بهار به مرحله گل دهی می رسد. گل ها پس از یک دوره کوتاه به بذر تبدیل می شوند. بذر ها آنقدر سبک هستند که گاه با باد جابجا می شوند. هر بذر اگر در بستری از خاک مرطوب قرار بگیرد، به سرعت رشد می نماید و به گیاه نوی تبدیل می گردد. شما می توانید به راحتی بذر گیاه نخل مرداب را به صورت اینترنتی تهیه کنید. بذر ها را روی بستر مناسب کاشت بذر مانند کوکوپیت و پیت ماس پخش کنید. خاک را تا زمان جوانه زنی بذر ها مرطوب نگه دارید. بستر کاشت را در محیط سایه آفتاب و با دمای 25 درجه سانتی گراد قرار بدهید. خاک را با آبپاش مرطوب کنید تا بذر ها جابجا نشوند. روی بستر کشت می توانید نابلون شفاف بکشید تا رطوبت خاک و بذر ها حفظ گردد.

تکثیر با برعکس گذاشتن برگچه ها به همراه ساقه در آب: یکی از جالب ترین شیوه های تکثیر نخل مرداب در بین دیگر گیاهان برعکس قرار دادن برگچه های چتری شکل به همراه قسمتی از ساقه در آب است. شاید در ابتدا عجیب به نظر برسد؛ اما در کنار هر یک از برگچه های باریک جوانه ای از گیاه نو می روید. این روش تکثیر موجب می گردد تا یک گیاه انبوه فراوری کنید. بهتر است قبل از برعکس قرار دادن برگچه چتری درون آب قسمتی از نوک برگچه ها را برش بزنید. از آب جوشیده سرد شده برای تسریع در جوانه زنی استفاده کنید. پس از تماشا جوانه ها و ریشه های کوچک در میان هر یک از برگچه ها برگچه چتری را با همان شیوه درون خاک بکارید، به طوری که جوانه های کوچک از خاک بیرون بزنند. خاک را همواره مرطوب کنید و شرایط ایده آل را برای رشد و سرسبز شدن گیاه فراهم نمایید.

تکثیر نخل مرداب به وسیله تقسیم ریشه یا ریزوم: ساقه های متراکم نخل مرداب همگی با یک ریزوم زیرزمینی به هم متصل هستند. هر ساقه دارای ریشه هایی است که وظیفه رساندن مواد غذایی و آب را به دیگر نقاط گیاه بر عهده دارد. هنگامی که قصد دارید گلدان گیاه را تعویض کنید، می توانید با چاقویی تیز هر اندازه ساقه را با ریزوم و ریشه های متصل به هم از گیاه جدا کنید. ریزوم های جدا شده را در یک گلدان نو و با ترکیب خاک مناسب بکارید. این شیوه تکثیر همواره نتیجه مثبت دارد.

آفات و مسائل مربوط به نگهداری از گیاه نخل مرداب

گیاه نخل مرداب به ندرت مورد حمله آفات قرار می گیرد؛ اما ممکن است آفاتی از روی گیاهان دیگر به گیاه نخل مرداب هجوم بیاورند و گیاه را بیمار نمایند. شپشک آردآلود، کنه تارعنکبوتی و سپردار ها ازجمله آفاتی هستند که می توانند موجب نابودی گیاه شوند. علاوه بر آفات بیماری های قارچی نیز وجود دارند که در شرایط نامساعد همانند هوای سرد، نبود تهویه مناسب، محیط تاریک و آبیاری نامنظم موجب رشد و تکثیر روی گیاه میزبان می شوند.

برطرف آفات نخل مرداب

برای برطرف و گشتن آفات مربوط به گیاه نخل مرداب از سموم محلول در آب استفاده کنید. از جمله سم مالاتیون و ایمیدوکلروپراید که برای از بین بردن بیشتر آفات موثر عمل می نمایند. برای دفع آفات چند مرتبه به گیاه سم بزنید. زیر و روی برگ و اطراف ساقه باید با سم آغشته شد.

درمان قارچی شدن گیاه نخل مرداب

از علائم وجود قارچ له شدگی و قهوه ای شدن قسمت های پایینی ساقه هاست که با بویی شبیه به بوی قارچ همراه است. از جمله سموم قارچ کش می توان به قارچ کش بنومیل و مانکوزب اشاره نمود که تاثیر خوبی در از بین بردن قارچ ها دارند.

مسائل در نگهداری از نخل مرداب

سوختن نوک برگ ها

یکی از مسائل شایع در نگهداری از نخل مرداب سوختن نوک برگ های این گیاه است. یکی از دلیل های اصلی این مشکل کمبود رطوبت هوای محیط است. سرما به همراه کمبود رطوبت این عارضه را تشدید می نماید.

نداشتن ایستایی در گیاه و باریک شدن ساقه ها

نور کم از دلیل اصلی علفی شدن رشد گیاه نخل مرداب است. گیاه را طی چند هفته آرام آرام به منبع نور طبیعی نزدیک کنید. با قیم ساقه های گیاه را ببندید تا نشنمایند.

زرد شدن و خشک شدن برگچه های چتری گیاه نخل مرداب

این گیاه بومی منطقه ها گرم و مرطوب دنیاست؛ در نتیجه سرمای هوا موجب ایجاد چنین عارضه ای می گردد.

کوچک بودن برگچه های نو گیاه

کمبود مواد غذایی یا کوچک بودن فضای گلدان موجب کوچک شدن برگچه های چتری نو گیاه می گردد. آبیاری فراوان و تغذیه مناسب با کود های کامل می تواند این مشکل را برطرف کند.

لکه های قهوه ای نقطه ای روی برگچه ها

دلیل آن غبارپاشی زیر نور خورشید است. هنگام سایه گیاه را غبارپاشی کنید.