استراتژی شروط حداکثری - مجله نماشو

این مطالب پس از آن منتشر شد که تونی بلینکن، وزیر خارجه جدید آمریکا در اولین کنفرانس خبری خود در این مسؤولیت مدعی شده ایران ابتدا باید تعهدات برجامی خود را به صورت کامل انجام دهد تا آمریکا هم به برجام بازشود و این در حالی است که مقامات کشورمان بارها تاکید کرده اند صرفا زمانی حاضر به پذیرش دوباره محدودیت های برجامی هستند که آمریکا تحریم های اعمال شده علیه ایران را لغو کند.

گرچه برخی مطالب طنز منتشر شده در این روزها، خنده را بر لب می نشاند اما در پس این ماجرا طنز تلخی است و نشان دهنده نگاه کشورهای غربی و به ویژه آمریکا به تعاملات بین المللی است که هیچ اثری از منطق در آن دیده نمی شود؛ نگاهی که در آن تا جایی که ممکن است باید بدون توجه به قانون و منطق پیشروی کرد و با استفاده از قدرت نظامی، دیپلماسی، رسانه و هرآنچه در اختیار است حرف خود را به کرسی نشاند البته تجربه برخی کشورها ازجمله ایران راهکار مقابله با این نگاه را نیز معین کرده و آن این که فقط مقاومت و ایستادگی از موضع اقتدار است که می تواند حرکت رو به جلوی غرب در تعامل با کشورها را متوقف کند.

جمهوری اسلامی ایران چه قبل از انتخابات اخیر آمریکا و چه بعد از آن و حتی در دورانی که ترامپ در حال اعمال سیاست فشار حداکثری خود بود تاکید داشت که حضور یا غیبت آمریکا در برجام اهمیتی برای ایران ندارد و صرفا انتظار ایران این است که تعهدات طرف مقابل که رفع تحریم ایران است، اتفاق بیفتد. حتی زمانی که ترامپ از برجام خارج شد ایران اظهار داشت اگر اروپایی ها بتوانند منافع ایران در برجام را تامین کنند مسئله ای برای ادامه تعهدات خود در برجام ندارد و بر همین اساس بود که یک سال هم منتظر وعده های اروپا ماند که البته اتفاقی نیفتاد و در اردیبهشت سال 98، کاهش تعهدات هسته ای ایران آغاز شد.

اکنون هم که دولت آمریکا عوض شده و ساکنان جدید کاخ سفید دوباره از برجام و بازگشت به توافق هسته ای می گویند موضع ایران عوض نشده و چندی قبل بود که رهبر انقلاب تاکید کردند: هیچ اصراری نداریم که آمریکا به برجام برشود؛ اصلا مساله ما این نیست که آمریکا به برجام برشود یا برنشود؛ آنچه مطالبه منطقی ما و مطالبه عقلانی ماست، رفع تحریم هاست.

با وجود موضع شفاف جمهوری اسلامی ایران که براساس متن برجام است، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه جدید آمریکا در اولین کنفرانس خبری خود نشان داد امیدواران به تیم جدید در آمریکا نباید انتظار رویکرد خیلی مثبتی در قبال برجام و ایران داشته باشند. بلینکن در موضعگیری خود گفته است: اگر ایران به پایبندی کامل به تعهداتش برشود سپس ما برای بازگشت به برجام تصمیم می گیریم و از آن به عنوان سکویی برای توافق دیگر درباره سایر مسائل استفاده خواهیم کرد.

واکنش ایران به اظهارات بلینکن

اظهارات وزیر خارجه آمریکا با واکنش وزیر خارجه کشورمان روبرو شد. محمدجواد ظریف علاوه بر مطالبی که در توییتر در رد ادعای وزیر خارجه آمریکا نوشت دیروز در نشست خبری که با همتای ترک خود در استانبول داشت تاکید کرد:امیدهایی که اعضای جدید دولت آمریکا دارند و ادعا می کنند ایران باید به توافق برشود، نه منطقی است و نه هیچ گاه عملی خواهد شد. ظریف اضافه کرد: منطق آن است کسی که خارج شده برشود و وقتی این رخ داد، ما که در داخل توافق هستیم،اقدامات لازم را انجام می دهیم. محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور هم در واکنش به اظهارات بلینکن گفت: ما از برجام خارج نشدیم که بخواهیم به آن برگردیم و زمانی به تعهدات برجامی خود عمل می کنیم که مطمئن شویم اروپا و آمریکا به تعهدات خود عمل می کنند.

پیام ضعف

ایران به صراحت اعلام کرده که حتی بازگشت صوری آمریکا به برجام هم برای پذیرش دوباره محدودیت های هسته ای از سوی ایران کافی نیست بلکه باید هدف برجام که رفع تحریم ها بود در عمل اتفاق بیفتد. محمدجواد ظریف در یکی از مصاحبه های اخیر خود گفته بود صرفا بازگشت به برجام برای آمریکا کافی نیست، بلکه باید تحریم ها را بردارد و موضوع اصلی این است که روابط مالی ما با کشورها عادی بشود.

با وجود این گونه مواضع روشن و قاطع که از سوی مقامات دستگاه دیپلماسی در گفت وگو با رسانه های داخلی صورت می گیرد، برخی معتقدند یکی از دلایلی که باعث زیاده خواهی غربی ها می شود ارسال برخی پالس های متناقض از داخل ایران است که این ذهنیت را در جبهه مقابل ایجاد می کند که ایران در موضع ضعف است و به هر قیمتی به دنبال احیای برجام است. جواد منصوری، تحلیلگر مسائل خارجی در همین زمینه به جام جم می گوید: متاسفانه از داخل کشور علائم و پالس هایی صادر می شود که از یک سو شدیدا به برجام نیازمندیم و از سوی دیگر خوشبینی و امیدواری زیادی نسبت به دولت جدید آمریکا وجود دارد.

منصوری با بیان این که روی کار آمدن دولت فعلی آمریکا با خوشبینی هایی از سوی دولتمردان و اعضای دستگاه دیپلماسی ما همراه شده است، می گوید: همین موضعگیری ها و پالس ها باعث شده طرف مقابل استنباط کند ایران در موضع ضعف قرار گرفته است و بنابراین می تواند حداکثر فشار را بیاورد تا به تسلیم کامل ایران منتهی شود.

از جمله مواضع دستگاه دیپلماسی کشورمان که این روزها نقدها زیادی را به همراه داشته، مقاله ای است که چند روز قبل از سوی محمدجواد ظریف، وزیرخارجه کشورمان در مجله فارین افرز چاپ شد؛ مقاله ای که در آن از شروط ایران برای بازگشت آمریکا به برجام صحبت شده بود. مهدی محمدی، تحلیلگر مسائل بین الملل در مطلبی در همین زمینه نوشته بود: ظریف شرط بررسی الحاق مجدد آمریکا به گروه 1+5 را صرفا تحریم های تحمیلی در دوره ترامپ اعلام می کند و هیچ اشاره ای به این که بایدن باید قبل از بازگشت به 1+5 تحریم های مندرج در برجام را هم لغو کند، ندارد. محمدی با اظهار تاسف از این موضعگیری ظریف که بر خلاف سیاست های اعلام شده ایران در هفته ها و ماه های گذشته است، نوشته بود: اگر آمریکا به 1+5 برگشت، دیگر تحریمی را برنخواهد داشت و مجددا تحریم ها را گروگان می گیرد تا بتواند برجام را به حوزه موشکی و منطقه ای توسعه بدهد.

تنظیم سیاست آمریکا در جهت درست

موضعگیری هایی که از آن به ضعف، تعبیر شود در هیچ مقطعی قابل پذیرش نیست اما با قطعیت می توان گفت ضرر این گونه مواضع در این مقطع، بیش از هر زمان دیگری است؛ چراکه این روزها دولت بایدن در آستانه فعالیت خود قرار گرفته است و تیم سیاست خارجی جدید آمریکا در حال محک زدن کشورها در عرصه های مختلف هستند. بر همین اساس هرگونه موضعگیری کشورها در مقابل سیاست های اعلامی و اعمالی این کشور می تواند پایه ای برای اقدامات و سیاست های بعدی آمریکا باشد. به عنوان مثال اظهارات بلینکن در خصوص ضرورت پیشقدم شدن ایران در اجرای تعهدات، در حالی عنوان می شود که انتصابات اجرا شده در تیم سیاست خارجی آمریکا حکایت از نگاه دولت جدید این کشور به احیای توافق هسته ای است و بر همین اساس است که رابرت مالی، یکی از مذاکره کنندگان هسته ای آمریکا در دوره اوباما به عنوان فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران منصوب شده است و از وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد هسته ای آمریکا در دوره اوباما به عنوان گزینه معاونت وزارت خارجه یاد می شود. جک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت بایدن هم کسی است که از طریق مذاکرات محرمانه با ایران به راه اندازی کانالی دوجانبه کمک کرد که نهایتا منجر به امضای توافق هسته ای شد. همه این موارد نشان می دهد آمریکا در حال محک زدن شرایط مختلف برای سیاست های آینده خود است و بنابراین برخورد مقامات کشورمان از موضع اقتدار می تواند در ابتدای کار دولت بایدن، سیاست های این کشور را در جهت بهتری تنظیم کند.

بخشی از این موضع مقتدرانه را می توان با ادامه برخی فعالیت ها که در دوران فشار حداکثری ترامپ در جریان بود محقق کرد؛ در همین مقطع بود که ایران مناسبات خود در شرایط تحریم را سازماندهی کرد و توانست بر مسائل مضاعف تحریم و کرونا تا حد زیادی فائق آید و ادامه همین جهت می تواند به آمریکا این پیام را بدهد که ایران احتیاجی به برجام ندارد.

اجرای قاطع مصوبه مجلس با عنوان لغو تحریم ها و صیانت از حقوق ملت ایران نیز می تواند ایران را در موضع بالاتر قرار دهد و این پیام را به کشورهای غربی بدهد که اگر همچنان به تعلل در اجرای تعهدات خود ادامه دهند باید در انتظار خبرهای بیشتری از پیشرفت های هسته ای ایران و رفع محدودیت های برجامی باشند. در همین چارچوب بود که محمدجواد ظریف، وزیرخارجه کشورمان در نشست خبری اخیر خود با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه تاکید کرد اگر اقدام عملی از سوی آمریکا و اروپا صورت نگیرد، اجرای پروتکل الحاقی از سوم اسفند ماه متوقف خواهدشد.

در این جهت البته رهبر انقلاب اسلامی نیز به صراحت مواضع جمهوری اسلامی ایران را تبیین کرده اند و خطوط قرمز کشورمان کاملا معین است. واقعیت این است همان طور که مجید تخت روانچی، کننده ایران در سازمان ملل گفته، پنجره بازگشت دوباره آمریکا به توافق هسته ای در حال بسته شدن است و دستگاه دیپلماسی کشورمان باید از همین ابتدای دولت بایدن برای کاخ سفید روشن کند اگر آن طور که ادعا می کند به دنبال احیای برجام است فرصت چندانی برای این کار باقی نمانده است.

حسین نیکپور - سیاسی / روزنامه خبرنگاران