امکان پیشگیری از پانکراتیت حاد در اندوسکوپیERCP بدون استنت گذاری
به گزارش مجله نماشو، به گزارش خبرنگاران به نقل از پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران مطالعه محققان این پژوهشکده با عنوان Pharmacological prophylaxis versus pancreatic duct stenting plus pharmacological prophylaxis for prevention of post-ERCP pancreatitis in high risk patients: a randomized trial که در مجله Endoscopy منتشر شده ، در حالی این یافته جدید را ارائه نموده است که پانکراتیت حاد یکی از عوارض احتمالی اما بسیار جدی اندوسکوپی ERCP است.
ERCP یک روش تشخیصی و درمانی است که برای خارج کردن سنگهای مجرای مشترک صفراوی و سنگ های مجرای پانکراس، گشاد کردن تنگی های خوش خیم و بدخیم مجرای مشترک صفراوی و مجرای پانکراس به کار می رود.
بر اساس تخمین انجمن دنیای متخصصین گوارش و کبد، 5 تا 10 درصد موارد ERCP ، منجر به عوارض مهمی مثل التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) ، خونریزی ، التهاب یا عفونت مجاری صفراوی (کلانژیت) ، پارگی روده و یا پارگی مجاری صفراوی می گردد.
مطالعه محققان پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران که از نوع کارآزمایی بالینی تصادفی است، بر روی 414 بیمار (60 درصد زن و 40 درصد مرد) 17 تا 60 سال در معرض خطر بالای پانکراتیت حاد (حداقل یک یا دو عامل خطر) که به بیمارستان شریعتی تهران مراجعه نموده و تحت درمان مداوم بودند اجرا شده و نمونه ها به طور تصادفی به دو گروه 207 نفره استنت گذاری در مجرای لوزالمعده همراه با پیشگیری دارویی و فقط پیشگیری دارویی تقسیم شده و به مدت 21 ماه مورد آنالیز قرار گرفتند.
دکتر رسول ستوده منش، فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران که مجری اصلی این مطالعه است، درباره نتایج آن گفت : در این مطالعه، پیشگیری دارویی از بروز پانکراتیت حاد پس از ERCP بیماران پرخطر هر دو گروه با شیاف 100 میلی گرمی ایندومتاسین رکتال ، قرص 5 میلی گرمی زیر زبانی ایزوسورباید دی نیترات و سرم رینگر لاکتات اجرا شده است.
استاد پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد ، با اشاره به اینکه همه بیماران مورد مطالعه، 24 ساعت پس از ERCP در ریکاوری اندوسکوپی از نزدیک تحت آنالیز بودند و بیمارانی که به بیش از این زمان بستری در بیمارستان احتیاج داشتند ، به بخش گوارش منتقل شدند گفت: تشخیص بیماران در معرض خطر پانکراتیت حاد، در طول یک شبانه روز پس از ERCP اجرا شده است .
فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد گفت: نتایج آنالیز ها در مطالعه حاضر احتمالا حاکی از تاثیرات کافی استفاده از دارو در پیشگیری از پانکراتیت حاد پس از عمل ERCP در مقایسه با روش استنت گذاری همراه با پیشگیری دارویی در بیماران بوده هرچند باید نتایج این مطالعه توسط مطالعات وسیع تر به تایید برسد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: تا کنون، مطالعات متعدد از مزایای استنت گذاری در مجرای لوزالمعده برای پیشگیری از پانکراتیت حاد پس ازERCP پشتیبانی نموده اند اما این مطالعات، قبل از این که اقدامات دارویی در دسترس باشند، طراحی شده اند و در حقیقت مقایسه ای بین استنت گذاری پانکراس با استفاده از داروهای پیشگیری نماینده صورت نگرفته است.
استاد پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: علیرغم اثربخشی استنت گذاری در مجرای لوزالمعده برای پیشگیری از پانکراتیت حاد ، اما این روش، چالش برانگیز است ؛ از جمله این چالشها، احتمال عدم قرارگیری مناسب استنت در مجرای لوزالمعده توسط پزشک و تثبیت نشدن آن در محل قرارگیری به دلیل جابجایی خودبخودی استنت است که این عارضه جدی ERCP، علاوه بر آن که اثرات مفید استنت را خنثی می نماید، احتیاج مجدد به اندوسکوپی برای برداشتن استنت و حتی گاهی مداخله جراحی در صورت عدم موفقیت در برداشتن استنت با اندوسکوپی و در نهایت، افزایش خطر ابتلا به پانکراتیت حاد را موجب می گردد. ضمن آن که برداشتن استنت، احتیاج به ERCP مجدد و تحمیل هزینه های اضافی به بیماران را به دنبال خواهد داشت.
دکتر ستوده منش، میزان استنت گذاری ناموفق در بیماران تحت آنالیز این مطالعه را 6 درصد و مشابه میزان گزارش شده در سایر مطالعات دانست.
فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد همچنین تاکید نمود: عدم موفقیت در استنت گذاری در مجرای لوزالمعده، ممکن است منجر به عوارض بدتری برای بیماران در مقایسه با کسانی گردد که تحت استنت گذاری قرار نگرفته اند و به روش صرفا دارویی، از بروز التهاب لوزالمعده پس از ERCP، پیشگیری شده است.
پیشگیری دارویی، یک روش ساده، ایمن، موثر ، بدون عارضه
وی روش پیشگیری دارویی از پانکراتیت حاد پس از ERCP را یک روش ساده، ایمن، موثر، دارای حداقل محدودیت ها و بدون عارضه در گروه های پرخطر توصیف و بر انجام آن در مقایسه با استنت گذاری تاکید نمود.
لزوم انجام مطالعات وسیع تر
مجری اصلی مطالعه حاضر ، در عین حال تاکید نمود که دستیابی به نتایج قطعی تر در این زمینه احتیاجمند انجام مطالعات وسیعتری است؛ اگرچه به گفته وی، یافتن تعداد زیادی از بیماران پرخطر برای آنالیز مقایسه تاثیر پیشگیری دارویی و استنت گذاری همراه با پیشگیری دارویی در عارضه پانکراتیت حاد ناشی از ERCP ، بسیار زمانبر است؛ اما از آن جا که استنت گذاری می تواند موجب تحمیل عوارض و برخی هزینه های یاد شده به بیماران گردد، نتایج این مطالعه دو ساله یاری فراوانی به پیشگیری از این مسائل خواهد نمود.
به گزارش پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد علوم پزشکی تهران، پانکراس یا لوزالمعده که در پشت معده واقع شده است، عضو حیاتی بدن است که وظیفه اش ترشح آنزیم های گوارشی برای خنثی کردن اسید معده و جلوگیری از آسیب به روده و نیز جذب بهتر مواد غذایی در بدن است. پانکراس همچنین با فراوری انسولین به بدن اجازه ذخیره انرژی حاصل از غذا را در هنگام کاهش قند خون می دهد. اما این عضو گاهی به دلایل مختلف دچار صدمه می گردد و در این صورت، به جای یاری به تجزیه و هضم غذا، آغاز به از بین بردن بافت خود می نماید که حاصل آن بروز عارضه ای به نام پانکراتیت است. البته این عارضه در اکثر موارد خفیف و گذراست و با تشخیص درست و بموقع ، درمان می گردد و فقط در 10 درصد موارد ، التهاب حاد لوزالمعده به شکل شدید و حتی جبران ناپذیر رخ می دهد.
علائم پانکراتیت حاد
به گفته دکتر علی علی عسگری ، فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران که از نویسندگان این مقاله است ، پانکراتیت حاد، خود را با اختلال در تخلیه مجرای لوزالمعده، درد شدید در وسط شکم و انتشار درد در پشت بدن تا جایی که بیمار مجبور می گردد در حالت نشسته و خم شده به سمت جلو بماند، تب ، تهوع و استفراغ شدید نشان می دهد.
وی درباره علل بروز پانکراتیت حاد نیز اضافه کرد: شایع ترین علت بروز پانکراتیت حاد در ایران و دنیا، سنگهای صفراوی و مصرف الکل است. اما برخی علل دیگر شامل اختلالات مادرزادی، عفونت های ویروسی همچون اوریون، ضربه های شکمی، چربی خون بالا ، مصرف برخی داروها و آنتی بیوتیک ها و بالاخره ERCP نیز موجب بروز التهاب حاد لوزالمعده می شوند.
پانکراتیت حاد چه زمانی موجب خطر مرگ می گردد؟
دکتر علی عسگری همچنین یادآور شد: بروز پانکراتیت حاد و تخریب پانکراس گاهی به بافت های داخل شکم نیز آسیب می زند؛ آسیبی که در نتیجه آن سایر ارگانهای حیاتی مثل ریه، قلب و رگ ها نیز آسیب می بینند. به این ترتیب بافت ها در زمان کوتاهی عملکرد کافی خود را از دست می دهند و از آن جا که پانکراس عضوی نیست که قابل پیوند باشد، در موارد حاد می تواند جبران ناپذیر گردد؛ تا جایی که شاید نتوان اقدام درمانی موثری انجام داد و فرد با خطرمرگ روبرو می گردد.
تشخیص پانکراتیت حاد
دکتر محمد امانی، فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در زمینه تشخیص پانکراتیت حاد گفت: به دنبال بروز علائم پانکراتیت حاد، پزشک می تواند با توجه به توضیح حال بیمار و استفاده از آزمایش خون و تصویربرداری، بیماری را تشخیص دهد. سونوگرافی ، سی تی اسکن یا MRI اجازه می دهد تا پزشک هر گونه ناهنجاری در پانکراس یا مجاری صفراوی و پانکراس و همچنین بافتهای اطراف آنها را مشاهده کند. اگر پزشک به التهاب لوزالمعده مشکوک گردد، بیمار اغلب باید برای آزمایش بیشتر در بیمارستان بستری گردد تا ازعدم بروز پانکراتیت حاد اطمینان حاصل گردد.
وی با تاکید بر اهمیت تشخیص درست و بموقع پانکراتیت حاد، میزان وقوع مرگ بر اثر این عارضه را با استناد به گزارشهای مختلف بین یک تا شش درصد خاطرنشان کرد.
چه بیمارانی نباید تحت اندوسکوپی ERCP قرار گیرند؟
دکتر امانی در پاسخ به این سوال که کدام بیماران نباید تحت عمل ERCP قرار گیرند، گفت: در بیماران دارای حساسیت به داروهای بیهوشی و یا ماده حاجب ، بیماران دچار اختلال در انعقاد خون، مبتلایان به بیماری های پیشرفته قلبی و ریوی ، بیمارانی که در راستا مری، معده و یا اثنی عشر ، انسداد خوش خیم و یا بد خیم دارند، بیماران مبتلا به زخم های عمیق و بزرگ اثنی عشر و بیمارانی که قبلاً عمل جراحی معده یا اثنی عشر داشته اند، ERCP سخت یا غیرممکن است و در صورت لزوم، ERCP با تمهیدات ویژه و زیر نظر پزشکان متخصص مربوطه با آگاهی و پذیرش خطرعمل توسط بیمار انجام می گردد.
وی حضور تیم تخصصی ماهر و با تجربه در ERCP ، تجهیزات پیشرفته و کافی و زمان مناسب برای انجام عمل را از جمله عواملی دانست که در پیشگیری از عارضه پانکراتیت حاد پس از ای آر سی پی نقش موثری ایفا می نمایند.
منبع: خبرگزاری مهر