برای برطرف بحران کتابخوانی باید از مدارس آغاز کرد - مجله نماشو

او با اشاره به این که امروزه در امر کتاب خواندن با بحران جدی روبه رو هستیم مطرح نمود: عمل کتاب خواندن در رقابت با فضاها یا انواع خوانش ها قرار گرفته است که از آن تحت عنوان کلی خوانش های مجازی یاد می کنیم. کتابخوانی محدود شده است اما نمی خواهم بگویم این کنش از بین رفته است و ناامیدانه به آن نگاه نمی کنم.

وی اضافه نمود: همیشه در این زمینه فراز و نشیب هایی وجود داشته است و من فکر می کنم کتابخوانی و امر خواندن همانند بسیاری از مباحث و مسائل دیگر تحت سایه شرایط اجتماعی و مالی قرار می گیرد و دچار بحران می گردد. یعنی اولین چیزی که ما انسان ها در شرایط بحرانی کنار می گذاریم یا از سبد مخارجمان حذف می کنیم کارها و فعالیت های فرهنگی است.

این نویسنده در ادامه اظهار کرد: یعنی به محض این که دچار بحران مالی می شویم اولین چیزی که کنار گذاشته می گردد فرهنگ و کنش فرهنگی است؛ منظور از این کنش فرهنگی به نمایشگاه رفتن، خرید کتاب و آثار هنری، تئاتر و سینما رفتن وغیره است؛ پس آثار سوء و صدمات مالی و اجتماعی بر فرهنگ را نمی توان نادیده گرفت و کتابخوانی نیز از این آثار در امان نیست.

شعیری با اشاره به این که در رقابت با فضای مجازی عمل کتابخوانی گاهی صحنه را می بازد، گفت: از این رو که دسترسی به این فضا سریع بوده و متن ها کوتاه تر هستند و امکان انتخاب با کلیدواژه ها بسیار سریع تر است. همچنین شرایط گفت وگو نیز با سرعت ایجاد می گردد، یعنی شما متنی را می خوانید و با نویسنده آن متن گفت و گو می کنید. این بحران تنها متوجه جامعه ما نیست و همه جوامع با آن روبه رو هستند و هر جامعه ای سعی می نماید با توجه به شرایط خود راه چارههایی را پیدا کند.

او با بیان این که کتابخوانی در جامعه ما تبدیل به یک کنش ضروری نشده است، مطرح نمود: یعنی عمل کتابخوانی بیشتر بعد روشنفکری داشته و متاسفانه این ژست روشنفکری هیچگاه قطع نشده و همیشه ادامه پیدا نموده است به همین دلیل فرهنگ کتابخوانی تعمیم پیدا ننموده است. به عنوان نمونه وقتی در فرانسه دانشجو بودم هنگامی که سوار مترو یا اتوبوس می شدم می دیدم هر شهروندی که سوار می گردد کتاب، مجله یا روزنامه در دست می گیرد و شروع به خواندن می نماید. از این رو به نظر من فرهنگ کتابخوانی تنها مخصوص خانه، تخت خواب و پشت میز نیست. این کتابخوانی فرهنگی عمومی است که تبدیل به یک هویت ملی شده است.

این استاد دانشگاه همچنین اعلام کرد: یکی از اشتباهات ما نیز این بود که بعضی آثار را تنها به این دلیل که منتشر شوند، چاپ نموده و به طور سازمانی آن را توزیع کردیم؛ این امر آسیب زیادی به همراه دارد. کتاب باید با توجه به علاقه، سلیقه، هویت فردی، منش ها و تمایلات فردی خریداری گردد. در بعضی موارد نیز از کتاب به عنوان کالای لوکس بهره گرفتیم و درواقع نوعی جنبه نمایشی به آن دادیم.

وی در ادامه با اشاره به این که برگزاری طرح های توزیع یارانه کتاب به وسیله کتابفروشی ها (طرح های فصلی فروش کتاب) برای معرفی، نشر و یاری به مخاطبان کتاب یک فرصت محسوب می گردد، گفت: در این شرایط مخاطب با قیمت کمتری به کتاب دسترسی پیدا می نمایند. نکته این است که این طرح ها برای ترویج کتابخوانی مسکن هستند و داروی موثر همیشگی و با دوام نیستند؛ در دوره ای یاری می نمایند تعداد بیشتری از افراد برای دیدن، خریدن و تهیه کتاب رجوع نمایند.

وی اضافه نمود: برای این که کتابخوانی تبدیل به فرهنگ گردد و ما به طور واقعی افراد کتابخوان داشته باشیم نیز به یک راه چاره و برنامه ریزی فرهنگی از جانب مسئولان و تمام کسانی که در حوزه فرهنگ نقش دارند هستیم؛ در واقع کنش گران فرهنگی باید وارد این حوزه شده و در این رابطه فعال عمل نمایند تا مشکل را بیابیم و در پی رفع کردن آن باشیم.

این منتقد هنری درباره راه هایی برای ترغیب و تشویق مردم برای مطالعه کتاب اظهار کرد: ما باید مشکل را ریشه ای حل کنیم. در فوتبال به این نتیجه رسیدیم که اگر می خواهیم فوتبالیست خوب داشته باشیم باید روی نوجوانان سرمایه گذاری کرد؛ در حوزه کتابخوانی باید از مدارس شروع کنیم، مدارسمان را تکنیکی و فنی نموده و آموزشمان را محدود کردیم به دنبال کردن یک هدف بسیار معین، خانواده ها و دانش آموزان را ترغیب کردیم به پیگیری یک هدف بسیار معین و این که فرزند شما باید به مرحله ای برسد که بتواند در تیزهوشان قبول گردد یا در رقابت های المپیکی، کنکور و غیره پیروز گردد.

او در ادامه اعلام کرد: بنده با این موارد مخالف نیستم ولی این ها روح خلاق و جاذبه اصلی به سمت انتخاب را از بین می برد. ما درواقع به جای این که به بچه ها بیاموزیم و تنها برای آن ها راهنما باشیم و اجازه انتخاب به آن ها بدهیم برایشان نسخه می پیچیم و راه پیروزیت را برای آن ها معین می کنیم؛ با این شیوه تفکر که در آن انتخاب خلاق و آزادی عمل وجود ندارد و یک نگرش، میل و گرایش به محتوا یا کیفیت چیزهایی که با آن روبرو می شویم وجود ندارد نمی توان جامعه ای را متصور شد که در آن کتابخوانی به امری فرهنگی بدل گردد.

حمیدرضا شعیری در خاتمه گفت: اگر بخواهیم یک جامعه ای کتابخوان داشته باشیم و بحران کتابخوانی را حل کنیم باید از بچه ها و مدارس شروع نموده و به دبیرستان ها برسیم؛ این تفکری که درباره دانش آموزان و فرزندان خود داریم مبنی بر این که آن ها را رقیب یکدیگر در حوزه آزمون ها بدانیم صحیح نیست و باید جامعه را از این تفکر آزمونی نجات دهیم و بگذاریم ذهن ها خلاقانه در جهت رشد قرار بگیرند و تبدیل به کنشگران خلاق شوند و براساس ذوق، استعداد و آگاهی به سمت انتخاب بروند؛ یعنی بتوانند آگاهانه انتخاب نمایند نه این که ما برای آن ها تصمیم بگیریم و برنامه پیروزیت را در جهتی معین به آن ها بدهیم.

بیست وهشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار دانایی؛ مانایی از 24 آبان شروع و تا 30 آبان ماه 1399 ادامه دارد.