چرا ترامپ معافیت های هسته ای ایران را تمدید نکرد؟ - مجله نماشو

به گزارش ، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا شامگاه چهارشنبه در یک پیغام توئیتری نوشت: امروز، من سرانجام معافیت تحریم ها برای [همکاری در]پروژه های مرتبط با برجام در ایران را که ظرف 60 روز اجرایی می گردد، اعلام می کنم.

وی در ادامه این پیغام توئیتری مدعی شد: تشدید [فعالیت های هسته ای]مداوم ایران روشن کرد که این همکاری باید سرانجام پذیرد. کوشش های بیشتر برای زیاده طلبی هسته ای تنها باعث اِعمال فشار بیشتر بر رژیم خواهد شد.

وزیر خارجه آمریکا در پیغامی دیگر که متعاقب این پیغام منتشر شد، نوشت: من همچنین دو راهنمایی نماینده اصلی برنامه غنی سازی هسته ای ایران را تحریم می کنم- مجید آقایی و امجد سازگار. دانشمندان ایرانی باید انتخاب نمایند: یا یک فعالیت صلح آمیز خارج از حوزه اشاعه [تسلیحات هسته ای]را دنبال نمایند یا خطر تحریم شدن را بپذیرند.

اگرچه کمپین فشار حداکثری آمریکا علیه ایران تأثیراتی بر اقتصاد ایران و وضع معیشت مردم داشته، اما این کمپین به اهداف خود نرسیده است.

بر همین اساس عدم تمدید معافیت های هسته ای ایران از سوی آمریکا نشانه شکست این کمپین در اهداف اعلامی خود است. بر همین اساس و به منظور فشار بر ایران معافیت های هسته ای ایران که پیش از این توسط ترامپ چند بار تمدید شده بود دیگر تمدید نشد تا معتقدان به فشار حداکثری بر ایران بتوانند وسیله ای برای فشار بیشتر تا رسیدن به اهداف اعلامی خود بیابند؛ اهدافی که غایت ادعایی آن تغییر نظام در ایران بود.

بر این اساس کمپین فشار حداکثری دولت آمریکا علیه ایران، اسب خود را زین نموده تا در آخرین سال ریاست جمهوری ترامپ بتواند ایران را وادار به کاری کند که بر نتایج انتخابات ریاست جمهوری در سال 2020 تأثیر بگذارد.

کمپینی که با این تصمیم نشان داده به اهداف اعلامی خود در قبال ایران دست نیافته است. ساعاتی قبل از این تصمیم دولت ترامپ بود که نفتکش سوم ایران هم وارد آب های ونزوئلا شده بود.

این کمپین در صدد است تا از رهگذر عدم تمدید معافیت های هسته ای ایران، ایران را در جهتی قرار دهد تا بتواند اهداف خود را دنبال کند. در زمانی که افکار عمومی آمریکا در نتیجه عملکرد بد دولت ترامپ به انتقاد از دولت می پردازد و ترامپ بیم آن دارد این عملکرد بر انتخابات ریاست جمهوری در 2020 سایه بیفکند این اهداف می تواند جنبه های مختلفی نیز به خود بگیرد.

پروفسور فرانک فن هیپل در تبادل نظر با خبرگزاری مهر در این خصوص می گوید: چیزی که به نظر می آید این است که سرانجام این معافیت ها با هدف تحریک ایران به از سرگیری غنی سازی 20 درصدی اورانیوم و همچنین جلوگیری از صادرات اورانیوم غنی شده مازاد انجام شده است.

پمپئو ممکن است بعد آغاز به بحث و تفسیر کند که: نگاه کنید، ایران با فراوری و نگهداری از اورانیوم غنی شده در حال نزدیک شدن به بمب هسته ای است، ما باید ایران را به وسیله بمباران تاسیاست هسته ای اش متوقف کنیم! … در داخل کشور نیز، ترامپ از مردم می خواهد تا توصیه های بهداشتی عمومی را نادیده بگیرند و به زندگی و کسب و کار خودشان به مانند همان دوران قبل از همه گیری کرونا برگردند. ما تازه به رقم 100 هزار مرگ تائید شده بر اثر کرونا رسیده ایم و تشویق مردم به نادیده دریافت توصیه های بهداشتی، باعث مرگ و میر بسیار بیشتر نیز خواهد شد.

حالا تعیین شده که هرکاری که رئیس جمهور ترامپ انجام می دهد، مرتبط با کوشش او برای برنده شدن در انتخابات است و به نظر می رسد که او ناامید شده است. اما او در واقع باید فکر کند که چنین اقداماتی به او یاری خواهند کرد- شاید با منحرف کردن افکارعمومی و توجهات مردم به شکست ها رهبری کاخ سفید در واکنش به همه گیری کرونا چنین هدفی برای ترامپ به دست آید.

بر این اساس یکی از اهداف عدم تمدید معافیت های هسته ای ایران متوجه کردن افکار عمومی آمریکا از مسائل داخلی به موضوعی خارجی با تحریک ایران است.

در این معافیت های تحریمی، به شرکت های روسی، اروپایی و چینی اجازه داده می شد تا بدون ایجاد مجازات های آمریکایی به کار خود در تأسیسات هسته ای غیرنظامی ایران ادامه دهند.

در واقع لغو تحریم ها مربوط به کار روسیه در نیروگاه هسته ای بوشهر، یاری چینی ها در طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک و یاری های اروپایی در فراوری رادیوایزوتوپ های پزشکی در راکتور تحقیقاتی تهران است.

در این میان، شرکت ملی هسته ای چین (یک شرکت دولتی در چین) و شرکت روساتوم (از کشور روسیه) به ترتیب در رآکتور آب سنگین اراک و سایت هسته ای فردو فعالیت نموده اند.

همکاری های صلح آمیز هسته ای با ایران، یکی از بند های توافق هسته ای سال 2015 با گروه 1+5 است. بر این اساس، دولت وقت آمریکا معافیت هایی را برای بعضی از تحریم های یکجانبه مربوط به صادرات اقلام قابل استفاده در برنامه هسته ای به ایران، صادر می کرد.

دولت کنونی آمریکا علی رغم خروج از برجام در اردیبهشت سال گذشته همکاری های هسته ای میان ایران و اعضای باقی مانده در برجام را از شمول تحریم ها معاف نموده بود. هدف دولت آمریکا اطمینان از این بود که ایران غنی سازی اورانیوم خودش را در سطح محدود نگاه می دارد و آن را ارتقا نمی دهد.

بعضی کارشناسان منع اشاعه هسته ای بر این باورند که صدور معافیت های مذکور انگیزه تهران برای افزایش سطح غنی سازی اورانیوم را کاهش داده و پنجره ای ارزشمند را برای کسب اطلاعات درباره برنامه هسته ای این کشور گگردده است.

به رغم فشار های فزاینده از سوی اعضای تندرو و جنگ طلب حزب جمهوریخواه در کنگره، وزارت خارجه آمریکا به طور مرتب این معافیت ها را تمدید می کرد و آن ها را برای تحت کنترل درآوردن فعالیت های هسته ای ایران ضروری می دانست.

استیو منوچین وزیر خزانه داری آمریکا یکی از افرادی بود که بر تمدید معافیت های هسته ای ایران پافشاری می کرد. وی معتقد بود تمدید معافیت به نفع رژیم منع گسترش سلاح های هسته ای است.

یکی از مخالفان منوچین در این خصوص به وبگاه فری بیکن گفته بود، هرچند ماه یکبار، استیو منوچین برای حفظ توافق هسته ای و تضعیف پویش فشار حداکثری ترامپ علیه ایران یک دلیل جدید سرهم می نماید. دفعه قبل [وزارت]خزانه داری بهانه ای در مورد دیپلماسی اروپایی عنوان نمود. این بار نیز از ویروس کرونا به عنوان یک دستاویز بهره گرفت. دفعه بعد هم خواهند گفت که شرایط خیلی حساس است. عذر و بهانه ها تغییر می نمایند، اما سیاست همچنان دست نخورده باقی می ماند.

پروفسور پل پیلار از مقامات ارشد سازمان سیا آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا در مورد این اختلافات در دولت ترامپ به خبرگزاری مهر گفته بود: پومپئو وزیر امور خارجه یکی از سخت ترین و تندروترین سیاستمداران در رابطه با ایران بوده است. وی، در سخنان خود و بدیهی است که در ذهن خود، تمام سوالات مربوط به سیاست در قبال ایران را به این مسئله که ایران باید مجازات و تحریم گردد تا حد ممکن ساده نموده است.

شاید او از این ترسیده باشد که گسترش چشم پوشی از همکاری های هسته ای، حمایت از تحریم های دیگر علیه ایران را تضعیف می نماید. منوچین آشکارا تصدیق کرد که تمدید چشم پوشی به نفع منع گسترش سلاح های هسته ای است. وی همچنین ممکن است نگران این قضیه بوده باشد که لغو چشم پوشی ها در زمانی که همه از امریکا می خواهند در میانه بحران کرونا ویروس و به دلایل بشردوستانه تحریم های ایران را لغو کند چگونه ممکن است به نظر آید.

در حالیکه منوچین توانسته بود چند بار ترامپ را برای تمدید معافیت های هسته ای ایران متقاعد سازد نهایتاً این دیدگاه مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا بود که از مخالفان اصلی تمدید این معافیت ها بود و نهایتاً هم دیدگاه او حاکم شد.

در واقع یکی از اهدافی که برای تمدید معافیت های هسته ای ایران از سوی دولت آمریکا عنوان می شد تمدید محدودیت های هسته ای ایران بود. برای نمونه در یکی از بیانیه های وزارت خارجه آمریکا متعاقب تمدید معافیت های هسته ای ایران آمده بود: این تصمیم، به حفظ نظارت بر برنامه هسته ای غیرنظامی ایران یاری نموده، مخاطرات اشاعه هسته ای را کاهش می دهد، توان ایران برای کاستن از زمان گریز لازم برای ساخت سلاح هسته ای را محدود می نماید و مانع از آن می گردد که حکومت ایران بتواند اقدام به بازسازی سایت های خود برای مقاصد حساس اشاعه ای کند.

از دید بعضی کارشناسان همکاری هسته ای بین المللی با ایران در تهران، اراک و بوشهر جهت یاری به ایران است تا بتواند برنامه هسته ای خود را در فراوری سلاح هسته ای کم رنگ کند. در واقع از دید این کارشناسان این یک اقدام منع گسترش سلاح های هسته ای است.

از دید این کارشناسان بنابراین برای کسانی که هشدار هایی درباره سلاح هسته ای احتمالی ایران می دهند و با تمدید معافیت برنامه هسته ای ایران مخالفت می نمایند، این اقدام معنی ندارد.

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا و گروهی از سناتور های جمهوریخواه به رهبری تام کاتن در راستای اعمال فشار علیه ایران و نیز از بین بردن بخش های به جامانده از توافق هسته ای حاصله با ایران در دوران اوباما به دنبال حذف این معافیت ها بوده اند.

به اعتقاد این مخالفان تمدید معافیت های هسته ای ایران، این معافیت ها به ایران اجازه می دهد تا در فعالیت های محدود هسته ای از جمله در رآکتور آب سنگین اراک- که به ادعای منتقدان، با تأمین پلوتونیوم موردنیاز جهت تهران را برای دستیابی به سلاح هسته ای همواره می نماید! - مشارکت نماید.

باید توجه داشت کشور های غربی همکاری هسته ای درخور توجهی با ایران ندارند و فقط چین و روسیه هستند که در بعضی موارد با تهران همکاری می نمایند؛ لذا عدم تمدید این معافیت ها نمی تواند با موضعگیری منفی کشور های اروپایی همراه باشد. هر چند دولت ترامپ خیلی هم توجهی به آن ها در مورد برجام نداشته است.

در سرانجام باید توجه داشت ترامپ از اردیبهشت سال گذشته با نقض تعهدات دولت آمریکا، خروج یکجانبه این کشور از توافق هسته ای چندجانبه را اظهار داشت، هرچند همزمان معافیت های مربوط به همکاری های صلح آمیز هسته ای ایران در مراکز اراک، بوشهر و فردو را تمدید نموده بود که نهایتاً همین معافیت ها را نیز لغو کرد.

پیش از این نیز بعضی نمایندگان کنگره پیش از این در نامه ای از ترامپ خواسته بودند تا در راستای کوشش برای ادامه فشار حداکثری علیه ایران، آخرین رگه های باقی مانده از توافق هسته ای برجام را نیز برای همواره از بین ببرد.

نهایتاً دیدگاه این افراد در دولت ترامپ حاکم شد و معافیت های هسته ای ایران تمدید نشد. اقدامی که به نظر می رسد می تواند کارکرد انتخاباتی نیز برای کمپین ترامپ داشته باشد. در واقع طیف تندرو در دولت ترامپ کوشش می نماید تا برجام را کاملاً نابود سازد و درصدد هستند تا تعهدات اسمی چین، روسیه و اروپا ذیل برجام را متوقف نمایند.

آنچه مسلم است برنامه هسته ای ایران به فعالیت خود ادامه خواهد داد. اما اصرار ترامپ بر عدم تمدید معافیت هسته ای ایران بر رژیم منع اشاعه هسته ای تأثیر منفی خواهد داشت.

منبع: مهر